Tips bij rouwverwerking
Rouwverwerking - tips
Zoek je tips bij rouwverwerking?
Je kunt hier:
- allerlei tips verkennen.
- en heb je zelf een goede tip, dan kun je die toevoegen.
Meer ondersteuning nodig?
Zoek een relatietherapeut voor hulp bij rouwverwerking >>
Wat is jouw tip voor omgaan met rouwverwerking?
Overzicht tips
Alle tips
Tip 1 - Probeer een balans te vinden
Dé manier om te rouwen, bestaat niet. Rouwen is een persoonlijk proces. Er staat ook geen tijdsbestek voor.
Misschien zou je het liefste in je bed willen blijven liggen. Of misschien wil je juist vluchten in je werk of bezigheden om het verlies niet onder ogen te hoeven zien.
Probeer een balans te vinden tussen enerzijds toch een beetje te blijven doen in de buitenwereld, en anderzijds door ook tijd te nemen om stil te staan bij je gemis, je verdriet te uiten en te rouwen.
Tip 2 - Deel je verhaal
Voor veel mensen lucht het op als ze hun verhaal opschrijven en delen. Je kunt jouw verhaal delen op het rouwverwerking-lotgenotenforum op deze website.
Tip 3 - Maak ruimte voor je rouw én om weer door te gaan
Rouwen hoort bij het leven; iedereen maakt het wel eens mee.
Een belangrijk iemand uit je leven verloren, geen kinderen kunnen krijgen, moeten veranderen van job, ... het zijn allemaal momenten in ons leven die we een plaats dienen te geven.
Maak ruimte voor dat moment van plaats geven, maar maak ook ruimte om weer door te gaan.
Nog een kleine tip: draag het niet alleen.
Tip 4 - Zoek een relatietherapeut
Heb je last van de gevolgen van je verlies en rouw en kom je er zelf niet meer uit? Een relatietherapeut kan je dan verder helpen.
Tip 5 - Maak een bijzonder plekje in je huis
Elke dag sta ik zo even voor deze plek en praat ik zachtjes met de persoon die niet meer met mij is. Het geeft me de ruimte om dat wat nog gezegd mag worden uit te spreken.
Ik heb daarna zelf de gewoonte om op mijn eigen manier een kort gebed uit te spreken en mijzelf en de ander al het goede te wensen, waar men ook is en wat er ook gebeurd is. Soms is dit moeilijk.
In dat geval vraag ik in mijn gebed om steun om te kunnen dragen wat er is.
Tip 6 - Verliesverwerking doet ieder op zijn eigen manier
Verlies en rouw is voor niemand geheel hetzelfde. Waar de 1 graag alleen is, wil de ander praten. Hier is niets mis mee maar het kan wel voor problemen zorgen als dit niet wordt geaccepteerd. Vergeet elkaar niet. Deel wat jij nodig hebt. Wees er voor elkaar. Durf je kwetsbaar op te stellen.
Een verlies hoeft niet te worden geparkeerd. Is niet perse na een jaar klaar. Een verlies draag je met je mee. Altijd. De heftigheid veranderd. Het plek geven is niet wegstoppen. Verwacht niet van iemand dat het na zoveel tijd wel klaar is en er niet meer over gesproken dient te worden.
Verlies mag er zijn en is een wezenlijk onderdeel van het leven!
Tip 7 - Rouwen over verloren Vertrouwen en dan weer Bouwen
Dat begint vaak bij boosheid toelaten om vervolgens het verdriet te voelen en te rouwen over het verlies. Verlies van het vertrouwen dat jullie zo mooi hadden opgebouwd. Het is belangrijk om niet in je eentje boos te zijn en te rouwen, maar om dit juist met je partner (die het verlies teweeg heeft gebracht) te delen. Vaak blijkt dan dat ook je partner lijdt en rouwt om het geschonden vertrouwen wat hij/zij teweeg heeft gebracht. Dit kan de start zijn van het herstel van vertrouwen.
Tip 8 - Houd van je geliefde alsof morgen niet bestaat
Ik kreeg deze tip van een collega, toen ik net had gehoord dat mijn vader binnenkort zou komen te overlijden. Hij had onderstaande woorden op een kaartje geschreven, en schoof deze naar me toe. En wat een troost gaven ze me.
Je wordt geboren om te leven
en dat moet je zelf doen
Houd van je geliefden alsof morgen niet bestaat
want in feite bestaat morgen niet
Tip 9 - Zoek steun en herkenning bij een lotgenotengroep
Het verliezen van een partner is zeer pijnlijk en verandert je leven ingrijpend. Je ervaart pijn, verdriet, eenzaamheid. Maar ook je relaties met de mensen om je heen veranderen, moet je alles opeens helemaal alleen doen en alleen beslissen.
Vaak begrijpen de mensen om je heen je niet (helemaal). Wat vaak heel prettig is, is meedoen aan een lotgenotengroep. Hier vind je mensen die hetzelfde hebben meegemaakt als jij, die met een half woord je wél begrijpen. Je kunt elkaars verhaal horen, gevoelens delen en ook tips uitwisselen.
Tip 10 - Boekentip: Als de liefde voorbij is
Liefdesfilosoof Jan Drost heeft pas een nieuw boek geschreven: als de liefde voorbij is.
Het is een persoonlijk en universeel verhaal over liefde. afscheid nemen en opnieuw beginnen.
Een echte aanrader voor mensen in de rouw na een verbroken relatie.
Tip 11 - Mensen rouwen verschillend
Heb je van dichtbij een overlijden meegemaakt en merk je dat dit invloed heeft op je relatie? Dat is niet raar, het gebeurt heel vaak.
Mensen verschillen in de manier waarop ze omgaan met moeilijke situaties in hun leven. Een overlijden van een naaste is een zeer ingrijpende gebeurtenis.
Het kan goed zijn dat je partner en jij daarop anders reageren. Je kan dan het gevoel hebben geen steun te hebben aan elkaar en je kunt kritisch zijn over de reactie van de ander.
Probeer te accepteren dat mensen verschillend rouwen en geef elkaar hier de ruimte voor.
Tip 12 - Mantra: Ook dit gaat voorbij
Helaas kan ik het verhaal niet meer terug vinden, maar in mijn hoofd blijft het me bij. In een spiritueel verhaal las ik het advies om het grootste geluk te beleven en de grootste pijn te overleven eenzelfde mantra nodig is: "Ook dit gaat voorbij."
Ik vind dit een mooie zin. Deze zin heeft mij veel gebracht. Daarom deel ik deze zin.
Tip 13 - Luister naar de ander zijn emoties.
Luister naar de ander zijn emoties.
Tip 14 - Praat erover en vraag indien nodig hulp
Als je je relatie verliest dan kan dit een enorm diep rouwproces op gang brengen. Of dit nu door een scheiding komt of door een overlijden, in beide gevallen heb je te maken met een rouwproces wat bestaat uit verschillende stadia en verwerkingsfasen.
Het is goed om te beseffen dat gevoelens van verdriet, angst, boosheid, lamgeslagen zijn, ontkenning, woede daar allemaal bij kunnen horen.
Praat er over zodat je niet in een depressie belandt. Vraag hulp als je er niet meer zelf uit kan komen.
Tip 15 - Laat dat je wat je voelt er zijn en deel het
Tip 16 - Boekentip: Verslaafd aan liefde
Hij legt daarin uit dat we vaak signalen van de ander verkeerd uitleggen en ten nadele van onszelf of de relatie uitleggen
De moeite waard om te lezen.
Tip 17 - Probeer elkaar te begrijpen
Probeer elkaar te begrijpen. Durf je kwetsbaar op te stellen naar elkaar. Vertel hoe het voor jou is en sta open voor hoe het voor de ander is. Probeer elkaar te vinden zonder over grenzen te gaan.
Een hulpmiddel om elkaar beter te begrijpen kan zijn het tekenen van een verlieslijn. Neem een vel papier en teken hierop ieder een lijn met pieken en dalen over hoe voor jou het proces verloopt. Soms voel je je beter, soms slechter, soms zit je in de doe modus en soms in de passieve modus.
Sterkte!
Tip 18 - Boekentip: Tranen van liefde
Tim Overdiek beschrijft in zijn boek 'Tranen van liefde' het rouwproces na het plotselinge overlijden van zijn vrouw, moeder van hun twee jonge kinderen.
Hij beschrijft de doffe pijn van de eerste momenten, het continue vallen en opstaan, de wanhoop die hem en zijn zoons vaak onverwacht overvalt.
Maar het boek kent ook vrolijke momenten, bijvoorbeeld als ze herinneringen ophalen aan hun vrouw en moeder. Een aanrader!
Tip 19 - Rouwen is een werkwoord
Denk niet dat 'het' overgaat. Dit zou misschien niet eens moeten... rouwen is een werkwoord waar je in het begin veel van ervaart, het knagen, het verdriet, het verlangen. Dan langzaam zachter wordt in de wetenschap dat het leven doorgaat en opgepakt moet worden.
Het wordt nog zachter met de tijd om opeens weer op te vlammen. Het is een vorm van gedenken.
Tip 20 - Blijf met elkaar praten hoe moeilijk dat soms ook is
Praat met elkaar wat je zo raakt van de ander en waar je je kwetsbaar voelt.
Probeer echt te luisteren naar elkaar zonder dat je gelijk gaat oordelen. Mijn tip is blijf met elkaar praten hoe moeilijk het soms ook is.
Tip 21 - Oordeel niet over rouw van je partner
Oordeel daarom nooit over hoe je partner reageert op verandering, maar reageer met begrip en geduld. Geef geen advies, maar vraag naar emoties, erken eenvoudig wat de ander voelt, ervaart.
Tip 22 - Rouwverwerking bij het verlies van een directe collega
Rouwverwerking door het verlies van een collega in werk
Bij rouwverwerking denken we vrij snel aan verlies van een partner door een echtscheiding of verlies van een partner of ouder of kind door de dood. Mijn tip gaat over rouwverwerking door het verlies van een directe collega.
1. Maak als team of als organisatie een 'boek' op een centrale plek waarin je allemaal jouw persoonlijk verhaal schrijft aan jouw collega die overleden is en aan de nabestaanden.
2. Betrek de directe familie van jouw collega er bij. Vertel wat je van plan bent en overhandig dat boek op enig moment aan de partner of aan de kinderen van jouw collega. Goud waard!
3. Bespreek met de directe familie of iemand van de collega's iets mag zeggen tijdens de uitvaart.
4. Werkgever; gun en geef collega's de ruimte en de tijd om de uitvaart mee te mogen maken en hun verdriet te delen met elkaar. Mooi voorbeeld van goed werkgeverschap!
Tip 23 - Tips bij rouw door verlies van werk
Rouw door verlies van werk
Hij had een uitdagende en mooie baan, zette zich 200% in en boekte goede resultaten. En zoals in veel organisaties verloor hij, na zich vele jaren te hebben ingezet, zijn baan door een reorganisatie. Hij voelde zich zo thuis in zijn werk en daarom was het verdriet en de rouw des te groter.
Tips:
1. Geef ruimte voor en tijd aan je verdriet. Verdriet mag er zijn.
2. Gedwongen afscheid van werk is een rouwproces. Laat dit rouwproces ook toe.
3. Maak je plan. Kijk niet met wrok om maar breng je ervaring en talenten in kaart voor de toekomst.
4. Maak een concreet plan. Wat wil ik? Welke organisatie past bij mij? Wat is mijn volgende stap en hoe geef ik dat vorm?
5. Het verleden kan je niet veranderen maar je kan je verleden op een positieve manier wel verweven in je toekomst.
Tip 24 - De fasen van rouw
Je geliefde verliezen, een toekomstdroom die vervliegt gaat vaak gepaard in meerdere fasen. Het is behulpzaam om je hiervan bewust te zijn.
De fasen, die voor het eerst beschreven zijn door Elizabeth Kübler-Ross, verlopen niet lineair. Sommige mensen slaan fasen over. Anderen blijven lang in één fase hangen of hernemen een eerdere fase. Ook verlieservaringen uit het verleden bepalen mee hoe iemand vandaag omgaat met rouw.
De fasen zijn:
Ontkenning: “Dit gebeurt niet bij mij.”
Ontkenning is een bewuste of onbewuste weigering om de realiteit onder ogen te zien. Het is een natuurlijke vorm van zelfbescherming. Het helpt om zelf te bepalen in welk tempo het verdriet wordt toegelaten. We laten niet meer binnen dan we aankunnen. Sommige mensen blijven echter opgesloten in deze fase.
Woede: “Waarom met mij?”
Als de waarheid tot iemand is doorgedrongen ontstaat er vaak boosheid. In deze periode is de rouwende meestal moeilijk te benaderen. Onder de woede ligt de pijn.
Marchanderen: ”Ik beloof een betere persoon te worden als...”
In deze fase probeert men te onderhandelen. Men belooft het één te doen als er iets anders tegenover staat. Men denkt bijvoorbeeld "Als ik vanaf nu heel aardig ben voor iedereen, dan kan ik vast mijn kinderen nog wel zien opgroeien". Veelal is de hoop (op herstel) een grote drijfveer.
Verdriet en depressie: ”Ik geef het op.”
Wanneer men de realiteit begint te accepteren komen gevoelens van verdriet, spijt, angst en onzekerheid naar boven. Vaak dienen ook verliezen uit het verleden zich weer aan. De rouwende is bijna niet meer te bereiken. Men kan behoefte hebben aan het steeds weer uiten van het verdriet. Op de bodem van het verdriet ligt vaak woede. Onderdrukte woede is vaak de oorzaak van een depressie.
Aanvaarding: “Ik ga verder met mijn leven.”
Als iemand voldoende tijd en vaak ook enige hulp heeft gehad om door de genoemde fasen te gaan begint men de realiteit te accepteren. Er komt berusting en men kan onthechten, loslaten. Loslaten is niet hetzelfde als vergeten. Het is het verlies een plaats geven in het leven en verder gaan.
Tip 25 - Rouwen kent verschillende fases
1- Shock
2- Marchanderen
3- Boos
4-Diep verdriet
5- Acceptatie
Ze verlopen niet altijd mooi in deze volgorde, maar vaak door elkaar heen.
Tip 26 - Tijdens een rouwperiode een dagboek bijhouden
Tijdens een rouwperiode kan het waardevol zijn om een dagboek bij te houden. Natuurlijk hoef je er niet iedere dag in te schrijven, maar op de momenten waarop je het voor jezelf belangrijk vindt om erbij stil te staan.
Later kun je het terug lezen en dan kan het je verbazen hoever je al uit het dal (op)geklommen bent en dat kan perspektief bieden op de momenten waarop je denkt; ''ik kom echt niet verder momenteel"
Dan lees je hoe sterk je bent dat je dat bereikt hebt.
Tip 27 - Rouwen om een geliefde die nog leeft
Volgens de methode van psychiater psychiater Elisabeth Kübler-Ross doorloop je daarbij 5 fasen, die allen van belang zijn voor een goede verwerking.
Ontkenning
Wanneer iemand het bericht krijgt dat de partner de relatie wil beëindigen, dan is ontkenning een natuurlijke zelfbescherming. We kunnen de werkelijkheid niet aan en denken dat het wel los zal lopen of dat de ander in de war is. Moeilijke gesprekken kunnen worden vermeden om zo gedoseerd de realiteit en het verdriet te laten binnenkomen. Dan gaan we op zoek naar de oorzaak, waarheid en eventuele schuldigen.
Boosheid
Na de ontkenning ontstaan er gevoelens van woede, jaloezie, ergernis en wraak. Dit kan samen gaan met schreeuwen, huilen en ruzies. De boosheid kan zich richten op de omgeving of op de "schuldige." Wraakgedachtes liggen hier op de loer...
Onderhandelen en vechten
Als ontkenning en boosheid niet helpen, dan kan vechten voor de ander ontstaan om zo de relatie te behouden. Er worden uitspraken gedaan die in de kern raken, zoals: "Ik ga nu echt veranderen" of "dat kunnen we de kinderen niet aan doen." Alles is gericht op hoop om de relatie te herstellen. In deze fase zitten stellen vaak in de dynamiek van loslaten en vasthouden. Stalken kan in deze fase ook voorkomen.
Depressie
Als ontkenning, boosheid en onderhandelen niets hebben opgeleverd om de relatie te herstellen, dan komt vaak de harde werkelijkheid binnen. Gevoelens van spijt, verdriet en onzekerheid spelen nu een grote rol. De persoon kan zich terug gaan trekken en blijft in het verdriet en voelt zich machteloos. In deze fase is het innemen van drank, drugs of medicatie een groot risico. Alles om het gevoel te verdoven. Dit werkt echter averechts voor de volgende fase, acceptatie en aanvaarding.
Acceptatie
De relatiebreuk of scheiding is een feit en het vasthouden hiervan ligt in het verleden. De hoop is vervlogen en het verdriet van het verlies van de geliefde is de nieuwe realiteit. Een fase van loslaten en richten op de toekomst ontstaat. Stap voor stap krijg je weer energie en het einde van het rouwproces nadert. Er is eventueel ruimte voor nieuwe contacten.
Tip 28 - Je wilt niet alleen blijven, hoe creëer je binnen jezelf
Het zegt iets over de liefde die je nog steeds voelt voor hem of haar. Druk die gevoelens niet weg. Over de liefde, die van vroeger en die van nu. Gun jezelf deze nieuwe gevoelens en wees mild voor jezelf.
Erken dat de relatie met je overleden partner altijd een onderdeel van jou zal zijn. Geef het een plek in je hart. Praat erover, hang een mooie foto op, hij of zij mag er elke dag zijn. Sluit de relatie niet af, veel gezonder is het, de overleden persoon op een positieve manier ‘mee te nemen’ in het verdere leven. Hij of zij kan nog aanwezig zijn in gezamenlijke doelen die je voortaan alleen nastreeft.
Op deze manier zorg je ervoor dat je niet alle potentiële partners vergelijkt met je overleden partner. Je gaat niet op zoek naar een vervanging, maar maakt ruimte voor een hele nieuwe partner. Iemand die op een andere manier goed bij je past. En praat over deze nieuwe liefde met je familie en vrienden. Schaam je niet voor je verliefdheid, maar geniet er van en laat anderen weten dat het voor jou een positieve wending is. Hopelijk en waarschijnlijk gunt je omgeving je dit nieuwe geluk ten volle.
Tip 29 - Schrijf een brief aan je overleden dierbare
Tip 30 - Voor je rouwende partner
Niets lijkt diegene te interesseren: activiteiten, vrienden, uit gaan, seks, hobby's of vakantie... het wordt allemaal met hetzelfde gebrek aan enthousiasme ter kennisgeving aangenomen. Als partner vraag je je misschien wel eens af of jullie relatie nog wel belangrijk is voor de ander.
Die relatie zou wel eens juist nú extra belangrijk kunnen zijn voor je partner, ook al merk je daar weinig van.
Gelukkig ben je niet helemaal machteloos. Er zijn dingen die je kunt doen voor je rouwende partner. Je kunt de pijn van het verlies niet minder maken, maar wel sneller voorbij laten gaan. Moedig je partner maar aan actief met het verlies bezig te zijn. Ga er maar van uit dat alles bijdraagt aan de verwerking: praten (alsmaar weer opnieuw), spullen uitzoeken, huilen, lachen, rituelen, plaatsen bezoeken en vooral herinneringen ophalen.
Tip 31 - "Psychologie van een gebroken hart"
'Psychologie van een gebroken hart' van Akke-Jeanne Klerk.
Akke-Jeanne Klerk laat zien dat je dit pijnlijke proces kunt omzetten in persoonlijke groei.
Door de pijn ten volle te ervaren en te voelen, zet je de deur open naar een nieuwe vrijere manier van leven.
Een echte aanrader!
Tip 32 - Goed voor jezelf blijven zorgen
Neem de rust, die je nodig hebt en vraag om hulp als je merkt, dat je het even niet alleen aankan.
Tip 33 - Boekentip: "En altijd maar verlangen"
Het boek heet: "En altijd maar verlangen".
De liefdeoorlog van mijn ouders.
Tip 34 - Ongewenste kinderloosheid binnen de relatie
Dit is een uitnodiging aan beide partners om vooral met elkaar in gesprek te gaan of te blijven om verschillende onderwerpen die wellicht onder de oppervlakte aanwezig zijn met elkaar bespreekbaar te maken of te houden.
Tip 35 - Onzichtbaar verlies en niet-erkende rouw
• Onzichtbaar verlies. Men verliest iets wat men nooit heeft gehad en
niemand heeft gekend. Het verlies is niet zichtbaar voor anderen;
• Niet-erkende rouw met als gevolg weinig tot geen sociale
ondersteuning, weinig tot geen afscheidsrituelen en beperkte
mogelijkheden om verdriet te uiten.
Tip 36 - Vorm geven aan rouw
Tip 37 - Hard werken
Tip 38 - Liefde voor jezelf
Tip 39 - Deel je verdriet en boosheid
Sindsdien gaat het niet goed met hem. Hij kan er niet over praten met zijn vrouw, hij wil haar niet tot last zijn zegt hij.
Daarmee doet hij zichzelf te kort maar ook zijn vrouw. Daarmee wordt hun relatie uitgehold. Door zijn verdriet en boosheid met haar te delen kan hij zich gehoord voelen en kunnen ze hun relatie verdiepen.
Tip 40 - Relatieproblemen door rouw
Weet dat er mensen zijn die jullie hierbij kunnen helpen. Die met jullie in gesprek kunnen gaan over wat je ieder nodig hebt in je eigen rouwproces en hoe je elkaar ruimte kunt geven en toch in verbinding kunt blijven.
Tip 41 - Boek van Manu Keirse
"Helpen bij verlies en verdriet, een gids voor het gezin en de hulpverlener" geschreven door Manu Keirse.
Tip 42 - Kunnen dragen van verdriet
En je partner mist dan juist jouw aandacht en troost. Maak dit bespreekbaar, leg uit dat je merkt dat je blokkeert, dat het je niet lukt om er voor de ander te zijn. Dit is niet raar, maar vraagt om aandacht voor jullie allebei. Wat je kunt doen voor je partner is de uitdaging aangaan om die blokkade op te lossen, zodat je er voor je partner kunt gaan zijn. Daarmee geef je al heel veel aan je partner.
Tip 43 - Ruimte geven en nemen in de relatie
Vinden jullie het lastig om hierover in gesprek te gaan en wil je hierbij ondersteuning? Neem dan eens contact op met een relatietherapeut.
Tip 44 - Van "wij" naar "ik"
Wat wel nieuw is, is dat je het nu zelf moet doen. Je toekomst opnieuw vormgeven. Niet meer "wij gaan later..." Dat moet veranderen in een zin die begint met "ik". Soms weet je na zoveel tijd samen niet meer precies wat jij wilt, wat jij nu wilt voor deze toekomst die er zo anders uitziet dan je had verwacht. En dat is dan het werk: Je mag jezelf opnieuw uitvinden. Opnieuw bedenken wat je wilt, in een tijd dat je fundamenten staan te schudden. Daar kun je best wat hulp bij gebruiken...
Tip 45 - Soms is je partner niet meer degene op wie je viel
Nu ben je aardig zelfstandig of noem je het autonoom en zie je eerder hoe hij op jou is gaan leunen.
Je bent je rots kwijt en dat doet pijn. Dat is een verlies. Ook al heb je hem niet meer zo hard nodig. Maak ruimte voor dit verlies en besef dat jij gegroeid bent en voor een nieuwe uitdaging staat!
Tip 46 - Rouw en verlies horen bij het leven, het is er!
Tip 47 - Hulpbronnen
Tip 48 - De invloed van rouw op je relatie
Het heeft hoe dan ook invloed op je relatie. Merk je dat het je relatie in de weg staat, neem dan contact op met een relatietherapeut. Het zou zonde zijn als je naast je verlies / verliezen ook nog je (nieuwe) partner dreigt te verliezen.
Tip 49 - Rouw na beschadigd vertrouwen
Tip 50 - Nieuwe partner zorgt voor opleving van oude rouw
Juist bij het aangaan van een nieuwe relatie wordt je ook weer geconfronteerd met herinneringen aan hoe fijn het is met iemand samen te zijn, hoe fijn het was met je overleden partner. Dat zegt helemaal niks over je nieuwe relatie. Deze nieuwe relatie kan natuurlijk nooit de plek van je overleden partner innemen, dan kan nooit de bedoeling zijn.
Het is zo mooi als het naast elkaar kan bestaan. Dat je tegelijkertijd kunt rouwen om wat er niet meer is en kunt genieten van deze nieuwe relatie. Door dat samen aan te gaan en samen te bespreken, kan deze nieuwe relatie er alleen maar sterker door worden.
Geef elkaar de ruimte en zoek op tijd hulp als je er samen even niet uit komt.
Tip 51 - Traumatische ervaring kent geen woorden
Tip 52 - Heling
Tip 53 - Verlies in beeld
Ook volwassenen kunnen bij ingrijpende en betekenisvolle verliezen tegen reacties bij zich zelf aanlopen die ze niet kunnen duiden. Ze lopen vast in hun werk, relatie of studie, en er ontstaan onverklaarbare lichamelijke, of psychische of gedragsproblemen. De link met het verlies wordt vaak niet gelegd, zeker niet als dit verlies langer geleden plaatsvond.
Tip 54 - Rouwtaken
1: de werkelijkheid van het verlies onder ogen zien
2: De pijn van het verlies ervaren, en soms pauzes nemen om bij te tanken)
3. Aanpassen aan de wereld na verlies:
- Hoe het verlies je dagelijks leven verandert
- Hoe het verlies jouw zelfgevoel bepaalt.
- Hoe je geloof, je waarden, je toekomst en leven in vraag worden gesteld.
4. Herinner en weer leren genieten.
Deze taken zijn niet in tijd gekaderd. Het is jouw tijd en jouw proces.
Praat er over met mensen die je kunnen steunen zonder dat hun eigen verhaal meeloopt.
Tip 55 - Rouw uit het verleden
Hoe dan ook, probeer met elkaar in gesprek te blijven, zodat het niet tussen jullie in komt te staan. En soms is het fijn als een relatietherapeut met jullie meekijkt om jullie daarbij te helpen.
Tip 56 - Rouwen doe je samen
Toch doe je het ook heel alleen, omdat jij jouw moet zien te vinden binnen jouw rouwproces. En dat kan heel verschillend zijn van de manier van de ander, van je partner bijvoorbeeld. Ook al hebben jullie dezelfde gebeurtenis, hetzelfde verlies meegemaakt, toch kunnen jullie er misschien heel anders mee omgaan. Lukt het om naast je eigen proces ook oog te hebben voor de ander? Om van elkaar te respecteren dat je het ieder op je eigen manier doet?
Zo niet, blijf daar niet mee zitten en zoek hulpl
Tip 57 - Vertel maar...
Tip 58 - Via verwerking van pijn naar meer verbondenheid..
Tip 59 - Coping
Je zogezegde copingmechanisme (ook wel overlevingsmechanisme) wordt in je jeugd al gevormd. En als je ouder bent gebruik je vaak nog steeds onbewust hetzelfde mechanisme. Dat kan echter in je relatie problemen geven.
Als je bijvoorbeeld een verlies hebt meegemaakt dan kan je coping zijn dan je stil wordt, je terugtrekt en afstand neemt. Dit gebeurt automatisch. Daar reageert je partner op. Misschien ook wel door afstand te nemen of niet meer te vragen hoe het met je gaat. En dat geeft jouw mogelijk het gevoel dat je partner geen interesse hebt. Dat je er alleen voor staat.
Belangrijk is dus dat je alert bent op je eigen mechanismen. Dat je bij jezelf nagaat wat je doet en wat mogelijk de reactie van je partner is. En als je dat weet heb je een keuze. Een keuze om het anders te doen en daarmee de steun en de zorg te krijgen die je eigenlijk graag van je partner wenst.
Tip 60 - Fases van rouw
Vaak ligt dat toch anders. De een kan al een heel eind verder in het rouwproces zijn. Dat kan doordat diegene al veel langer aan scheiden denkt en al door de eerste stadia heen is.
Ben jij nog in het eerste stadium van verwarring en begrijp je niet dat je (ex)partner al over een toekomst (laatste stadium van rouw) zonder jou nadenkt? Besef dan dat jullie in twee verschillende fases van de rouw verkeren en elkaar daarin wellicht niet kunnen (h)erkennen.
Tip 61 - Jong geleerd...
Vaak is het zo dat we dat helemaal niet leren. Niet op school in ieder geval. Hooguit krijgen we thuis een voorbeeld van hoe onze ouders dat doen. En dat is niet altijd het juiste voorbeeld.
Gelukkig kun je altijd nog leren, als je daar voor open staat. Als jij merkt dat je relatie niet lekker loopt, wees dan bereid om naar jullie relatie en naar jezelf te kijken om te ontdekken wat je anders zou kunnen doen.
Tip 62 - Rouwen bij afscheid van een relatie
Deze fases lopen door elkaar heen, en kunnen met gemak 1 tot 2 jaar duren. Logisch, als iemand zo in je hart heeft gezeten, dan kost dat veel tijd.
Neem daar voor alle tijd; en ga het rouwproces ook 'actief' aan door er over te praten, schrijven, iets creatiefs mee te doen. Een ritueel, zoals bijvoorbeeld een dankbaarheidsbrief schrijven, kan helpend zijn om de relatie ook echt los te laten. Sterkte!
Tip 63 - Accepteer dat je partner anders rouwt
Tip 64 - Rouw is geen individueel probleem
Tip 65 - Relatieproblemen door rouw
Tip 66 - Hoe heb je geleerd te rouwen?
Er is geen goed of fout al kan de ene manier wat meer ruimte geven dan de andere. Het is goed om oog te hebben voor de manier waarop jij geleerd hebt om te gaan met verdriet of verlies en om te ervaren of deze manier helpend is of niet voor het vormgeven van jouw rouwproces.
Binnen een relatie vraagt dit om extra afstemming en aandacht voor elkaar. Onderzoeken hoe jullie elkaar tot steun kunnen zijn met ruimte voor ieders eigenheid.
Tip 67 - Beter omgaan met pijnlijke emoties - in 6 stappen
Omgaan met pijnlijke emoties in 6 stappen
Stap 1: Jezelf rekenschap geven
Emotionele reacties herkennen is vaak het belangrijkste wat mensen onder de knie moeten krijgen als ze willen leren omgaan met pijnlijke emoties. Neem daarom nu eerst een recente lastige situatie in gedachten en haal je die weer even scherp voor de geest.
Wanneer besefte je dat je onderuit was gegaan? Dat je iets voelde – boosheid, gekwetstheid, angst, verdriet, ook al wist je misschien nog niet precies welke emotie opspeelde?
Stap 2: Herkende je een van deze reacties:
Je lichaam reageerde. Met een knoop in de maag, een verhoogde hartslag, blozende wangen of het gevoel te verstijven.
Gedachten begonnen als een dolle over elkaar heen te buitelen.
Je herhaalde het gebeurde keer op keer in slow-motion.
Je verloor je zelfbeheersing: je stond ineens te schreeuwen tegen de kinderen of begon druk een beschuldigende e-mail naar een collega te typen.
Of een andere reactie, namelijk:
Ik voelde me… (bijvoorbeeld: teleurgesteld, berouwvol, pissig, gekwetst, kwaad, gebroken, verward, bang, bezorgd)
Ik ervoer… (bijvoorbeeld: veel pijn, kwetsbaarheid, schaamte, gêne, het gevoel overspoeld te zijn
Misschien heb je al een idee van wat je voelde; zo niet, ga dan gewoon verder naar de volgende stap.
Stap 3: Maak een ‘shitterige eerste versie’
De volgende stap van beter omgaan met emoties is het schrijven van een een kort, ongecensureerd verslag (‘shitty first draft’) van wat er in je omging op dat moment.
Brené Brown zegt daar over ‘Probeer niet netjes of samenhangend te zijn. Laat even niet die rationele volwassene aan het woord, maar gewoon dat stampvoetende, zelfgenoegzame, verwarde of lamgeslagen kind.’
Zorg dat er binnen het kwartier iets korts staat achter deze punten:
Mijn gevoelens:…
Mijn lichaam:…
Mijn gedachten: …
Mijn overtuigingen: …
Mijn gedrag: …
Het verhaal dat ik mezelf vertel is …
Belangrijk bij stap 3:
Niet filteren, polijsten, piekeren. Geef jezelf toestemming om op te schrijven wat er in je opkomt.
Tolereer onzekerheid. Zie je jezelf dingen opschrijven die je zelf niet begrijpt? Zet er voor nu dan gewoon even een vraagteken bij, of noteer in de kantlijn ‘Wat gebeurde hier nou?’, maar schrijf vooral verder.
Hou je niet in. Als je je zorgen begint te maken over wat mensen zullen denken als ze dit lezen, zit je op het goede pad.
Stap 4: Analyseer: wat gebeurt er en waarom?
Waarom ben ik vandaag zo hard voor iedereen om me heen? Wat maakt me zo kwaad? Hoe kwam ik tot het punt dat ik zin kreeg om tegen die muur te rammen? Waarom voel ik me zo overweldigd door dat gesprek op mijn werk? Wat gebeurt er daar in die knoop in mijn maag?
Bijvoorbeeld: je gezicht wordt rood en de hitte jaagt door je borst bij het nieuws dat een collega de leiding krijgt over een nieuw project. De bedoeling van het rising strong-proces is dan ook herkennen dat je een emotionele reactie vertoont en nieuwsgierig wordt: waarom gebeurt dat?
Stap 5: Een reality-check
Uit de voorgaande stappen is naar voren gekomen wat het verhaal is dat je jezelf vertelt. Om te onderzoeken wat waar is van dat verhaal en wat niet, beantwoord je de volgende vragen:
Wat moet ik nog meer weten over de situatie om te onderzoeken hoe het er werkelijk voor staat?
Wat moet ik nog meer weten over de personen die hier een rol in spelen?
Wat moet ik leren over mezelf?
In stap 5 is het zaak om dat te gaan checken: wat is een vaststaand feit en wat maak ik ervan?’
Stap 6: Welke belangrijke les kan ik hieruit trekken?
En wat ga ik daar mee doen?... om mijn beleving te sturen naar iets waar ik wel iets mee kan
Tip 68 - Teleurgesteld in je omgeving
In mijn praktijk zie ik dat rouw veel invloed heeft op de relaties om ons heen. Vaak zijn we ons daar in eerste instantie niet van bewust maar op een gegeven moment valt het op. Soms in de vorm van teleurstelling als je meer contact of steun had verwacht gezien de goede relatie die je eerst samen had. Andere relaties verdiepen zich juist en ontvang je steun uit onverwachte hoek.
Rouw of verlies staat niet op zichzelf maar verandert ook relaties en verbindingen. Bijvoorbeeld doordat jouw behoeftes zijn veranderd. De een zal hier gemakkelijker in mee kunnen bewegen, de ander minder. Probeer of het lukt om de ander te vertellen wat je nodig hebt of wat je behoefte is. Soms lukt het dan om de verbinding te behouden. Helaas is het ook zo dat je soms moet accepteren dat relaties verloren gaan. Hoe verdrietig dat ook is.
Tip 69 - Rouw verwerken?
Tip 70 - Verwachtingen van jezelf en hun invloed op jouw rouwproces
Hopelijk lukt het om jezelf de ruimte te geven die je nodig hebt om te rouwen om het verlies zonder dat je daarnaast allerlei verwachtingen van jezelf hebt die je onmogelijk waar kan maken.
Tip 71 - De impact van rouw op je relatie(s).
Als jij in rouw bent, dan heeft dat veel effect op jouw relatie met de mensen om je heen. Je kunt misschien minder van hen hebben, of juist veel teveel. Alles wat er gebeurt komt onder een vergrootglas, omdat je nou eenmaal gevoeliger bent dan anders. Dus wat mensen wel of niet doen, wat mensen wel of niet zeggen, alles komt harder binnen.
Lukt het jou om op een goede manier aan te geven wat je nodig hebt? Dan blijft de relatie met de mensen om je heen wel goed. Als dat even niet zo goed lukt, aarzel dan niet om hulp te zoeken, zodat je naast je verlies niet ook nog de mensen om je heen verliest.
Tip 72 - Relatietherapie is hard werken
Maar het echte werk zul je zelf moeten doen. Thuis. Samen. In je relatie. Daar zul je aan het werk moeten gaan met de opgedane inzichten. Ander gedrag aanleren waar je denkt zelf wat anders te kunnen doen. Elkaar steunen en coachen in dit leerproces. Openstaan om samen te leren.
Dan kunnen er hele mooie dingen gebeuren en kunnen jullie je relatie 'upgraden' naar een 2.0 versie.
Tip 73 - Geen rechte lijn
Tip 74 - Een nieuwe liefde terwijl je nog rouwt
Ik denk van wel. Je rouw is echt niet ineens over en houdt je waarschijnlijk nog jaren bezig. Tegelijkertijd ga je door met je leven en kom je iemand tegen die gevoelens bij je losmaakt. Het is soms wel ingewikkeld voor beide partijen, omdat de rouw aangewakkerd kan worden door de leuke nieuwe dingen die je met je nieuwe partner doet, maar niet meer kunt doen met je overleden geliefde. Dit kan onzekerheid teweegbrengen over de nieuwe relatie.
Als de rouw een plek mag hebben in je nieuwe relatie, kan het heel prima samengaan. Dan kan de nieuwe liefde de pijn en het verdriet verzachten en kan de nieuwe relatie ook de aandacht krijgen die deze nodig heeft.
Tip 75 - Verdriet onder de boosheid
Vaak zit onder boosheid ook verdriet. En dat is voor de ander, die de boosheid over zich heen krijgt, niet altijd duidelijk.
Probeer erachter te komen wat er daadwerkelijk aan de hand is als er wat speelt. Om te achterhalen of iemand echt boos is (wat natuurlijk ook kan) of juist heel verdrietig. Als je begrijpt wat er aan de hand is, kun je beter reageren.
Tip 76 - Rouw en het veschil met een depressie of burn-out
Het grote verschil is dat rouw ontstaat na het verlies van iets of iemand die je dierbaar is. Daarmee is het een hele normale reactie en geen ziektebeeld. Het vraagt daarom ook niet om diagnostiek of behandeling maar juist om het normaliseren van dat wat je voelt en ervaart. Rouwtherapie kan hierbij helpen.
Tip 77 - Rouwbegeleiding op tafel
Tip 78 - Relatieproblemen door rouw
Blijf daar niet mee lopen. Zoeken een relatietherapeut die gespecialiseerd is in rouw. Om te voorkomen dat je naast je verlies ook nog een relatie verliest.
Tip 79 - Belangrijk om te herdenken
We kwamen graag bij een paviljoen bij een strandpaal, aan een rustig stukje strand met een prachtig uitzicht. Het was het lievelingsplekje van mijn vrouw, waar zij tot rust kwam, genoot, en in haar laatste maanden haar ziek-zijn even vergat.
Veel mensen hebben zo hun eigen herdenkingsrituelen voor overledenen. Dat concludeerden ook onderzoekers van de Harvard universiteit, die proefpersonen vroegen wat ze deden nadat ze iemand hadden verloren. Er kwamen verrassend veel persoonlijke rituelen naar boven.
Zo vertelde een vrouw dat ze na het overlijden van haar man elke week trouw zijn auto waste, zoals hij dat altijd deed. Dergelijke gebruiken verzachten de rouw, ontdekten de onderzoekers.
Bij een verlies voelen we ons stuurloos: er is iets gebeurd dat we niet wilden, waar we geen invloed op hadden. Rituelen geven ons deels dat gevoel van controle terug, doordat we iets doen met ons verlies.
Overledenen levend houden in de herinnering, ze herdenken in rituelen en een plek geven in ons leven, het past allemaal goed bij de moderne inzichten over rouw: de dierbare is dan wel gestorven, maar de relatie sterft nooit.
Dit in tegenstelling tot wat eerder werd gedacht: dat je vaste rouwfasen moet doorlopen totdat de rouw ‘klaar’ is, en dat het ongezond is om na een bepaalde periode van rouw nog bezig te zijn met de overledene.
Lang gingen we ervan uit dat verlies verwerken hetzelfde is als de overledene loslaten,’ vertelt Manu Keirse, emeritus hoogleraar Verlies aan de faculteit Geneeskunde in Leuven. ‘Maar iemand van wie je hebt gehouden, is nooit helemaal verloren.
Het gaat niet om loslaten, maar om 'anders vasthouden'. De persoon integreren in je leven, op een andere manier dan toen hij nog in leven was. Het woord her-inneren zegt het al: iemand op een andere manier in je innerlijk bewaren. En in de herinnering kan niemand echt dood.’
Het is opvallend dat we zo weinig stilstaan bij het belang van herinneren in het rouwproces, vindt Keirse. ‘Jarenlang heeft iemand een belangrijke plaats ingenomen in je levensverhaal. Ook als je moeder is overleden, blijf je altijd haar zoon of dochter.
Vergeet je dat, dan veeg je een deel van je bestaan weg. Finaal vaarwel zeggen zou de indruk wekken dat iemands bijdrage aan je levensverhaal niet meer belangrijk is, je niets meer doet.
Die vorm van afscheid nemen kan schadelijk zijn. Degene die gestorven is tot leven brengen, daarentegen, door zijn herinnering levendig te houden, kan levensreddend zijn.’
Cultuurpsycholoog Joanna Wojtkowiak, verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek, is het daar zeer mee eens: ‘Door een overledene te herdenken houd je de emotionele relatie met diegene in stand.
Hechting verbreek je niet zomaar. Die gevoelens van liefde zijn er nog steeds. En zolang het niet obsessief wordt of je belemmert in het dagelijks leven, is het goed om de overledene een plek te geven in je leven.’
Toch is het niet heel vanzelfsprekend in onze cultuur, om een overledene te herdenken. Wojtkowiak: ‘In een niet-kerkelijke samenleving sta je eigenlijk alleen bij de uitvaart collectief stil bij wat er is gebeurd.
Daarna moet je in je eentje door met je rouw. Het verdriet zit vooral binnen in jezelf. Herdenkingsrituelen halen het verlies uit die onzichtbaarheid. Ze werken zo goed omdat ze de rouw een positieve, publieke uitlaatklep geven.’
Volgens Keirse helpen herdenkingsrituelen ons bij onze ‘rouwarbeid’, een term van de Amerikaanse psycholoog William Worden. Rouw is, zo zegt Worden, een actief proces – hard werken zelfs, zowel mentaal, emotioneel als lichamelijk.
Dat verklaart waarom rouwenden vaak zo moe zijn. Het werk dat gedaan moet worden, bestaat uit vier rouwtaken: 1. de werkelijkheid van het verlies onder ogen zien; 2. de pijn van het verlies ervaren; 3. je aanpassen aan de wereld na dit verlies; en 4. weer leren genieten en herinneringen bewaren. Deze taken hebben geen volgorde.
Herdenken helpt bij alle vier de rouwtaken, en met name bij de laatste, zegt Keirse. ‘Het is een moment om met anderen over de overledene te praten, om herinneringen te delen. Daarmee geef je de overledene én het verdriet bestaansrecht.
Door herinneringen uit te wisselen kun je bovendien nog veel nieuwe dingen ontdekken over iemand, en de relatie of de persoon op een andere manier gaan zien. Dat kan helend werken. Zo zie je de relatie vaak nog groeien na het overlijden.’
Herdenken kan zo iets heel moois opleveren. Keirse: ‘De jaren die je samen hebt geleefd en de gedeelde herinneringen ben je niet kwijt. De invloeden, de inspiraties, de waarden en betekenissen van zijn leven zijn niet verloren.
Als het je lukt om de verbinding met een overledene te bewaren, besef je des te meer dat je zelf ook een groot verschil kan maken in de levens van de mensen van wie je houdt. Niet alleen tijdens je leven, maar ook lang na je dood. Dit besef kan je leven verrijken en je banden versterken.’
7 manieren om een overleden dierbare te herdenken:
1. Maak een herdenkingsplek
Een hoekje met een foto, een geliefd voorwerp, een kaars. Geef de urn een bijzondere plek, of begraaf de as en plant er een boom op. Zet een bankje in de tuin neer om op te zitten en aan die persoon te denken.
2. Geef een herdenkingsetentje op de sterfdag
Kleed het aan met herinneringen aan die persoon, bijvoorbeeld met zijn of haar lievelingsbloemen, lievelingsgerechten en foto’s. Lees op de avond zelf een gedicht voor, deel een herinnering of vraag iedereen iets te delen over die persoon.
3. Doe iets wat de overledene graag deed
Ga naar een plek waar diegene graag kwam. Speel met z’n allen het gezelschapsspel waar hij of zij zo van genoot. Ga naar zijn of haar favoriete restaurant. Kijk naar de zonsondergang. Bak een taart zoals je oma altijd deed. Of ga iets doen dat de overledene nog graag had willen doen, maar wat er niet van is gekomen. Bijvoorbeeld een bepaald land bezoeken, een voorstelling zien. Zet je in voor een goed doel dat hij of zij belangrijk vond.
4. Bezoek een herdenkingsbijeenkomst
Bijvoorbeeld Allerzielen Alom. Met zo’n herdenkingsritueel merk je dat je niet alleen staat in je verdriet.
5. Draag iets bij je van de overledene
Je kunt de as laten verwerken in een juweel, of een sieraad van de overledene bij je dragen. Of gebruik een voorwerp dat hij of zij graag gebuikte. Timmer met de hamer van je vader, roer in de soep met de pollepel van je oma, laat je verwarmen door de sjaal van je vriendin.
6. Houd de herinnering levendig
Maak een boek met foto’s en herinneringen. Verzamel foto’s, vraag aan mensen die de overledene kenden om een dierbare herinnering op te schrijven. Noem hem of haar op belangrijke momenten, zoals in een speech op een bruiloft.
7. Noteer sterfdata op de kalender
Laat de nabestaanden iets horen op deze dag. Keirse: ‘Dit zijn vaak momenten waarop de familie intens terugdenkt aan de overledene. Door een kaartje te sturen of iemand op te bellen, laat je ze voelen dat je in gedachten bij hen bent in hun gemis, ook nog na lange tijd.’
Zelf een herdenkingsritueel bedenken
Huilen, praten, lachen: bij het herdenken van een overledene wil je ruimte voor álle emoties. Zo creëer je een ritueel met een open sfeer.
Is er een tuin, bos, strand of andere plek waar de overledene graag kwam? Dan zou je het ritueel daar kunnen houden. Bedenk een handeling die herinneringen aan de overledene oproept.
Dat kan van alles zijn: een brief schrijven, vuur maken, een lied zingen, iets voorlezen, iets begraven – zolang het maar bij je past.
Het kan helpen om symbolen met een universele betekenis te gebruiken. Zo staat een kaars voor warmte, licht, vergankelijkheid. Een steen voor onvergankelijkheid en eeuwigheid. Een boom planten voor groei.
‘Een herdenkingsritueel is mooi, maar ook kwetsbaar, het wekt emoties op. Ook pijnlijke emoties,’ zegt cultuurpsycholoog Joanna Wojtkowiak.
Het is daarom belangrijk dat er tijdens het ritueel alle ruimte is voor gevoelens van rouw en verdriet en dat iedereen zich vrij voelt die te delen. Maar grappige herinneringen ophalen en samen lachen kan net zo goed helend zijn.
Maak duidelijk dat de aanwezigen overal vrijblijvend aan kunnen meedoen. Wojtkowiak: ‘Houd het laagdrempelig en informeel. En bedenk goed wie je erbij wilt hebben. Je kunt bijvoorbeeld ook de kinderen erbij betrekken.’
Tip 80 - snel een nieuwe relatie?
Tip 81 - Rouw is liefde
Een gezond rouwproces leert je enerzijds het verlies te verweven in je verdere leven. Tegelijk brengt het je in contact met het waardevolle van jullie verbinding. De liefde, de betekenis. Daardoor kan het een bron van troost en kracht zijn.
Tip 82 - Omgaan met Verlies, Schrijf een brief.
Het helpt om emoties en ervaringen van je af te schrijven. Dat kan soms verlichting geven. Zowel bij heftig verdriet als bij hevige boosheid. Het voordeel met het schrijven van een brief is, dat je alles kan zeggen. De brief hoeft namelijk nooit door de ander gelezen te worden.
Probeer het eens.
Tip 83 - Rouw en het verlies van toekomst
De toekomst is een script wat we zelf schrijven, het beeld wat we zelf creëren. Door dat ingrijpende verlies moeten we ook dit script herschrijven. Nieuwe beelden en dromen maken want het oude past niet meer.
Een gezond rouwproces draagt daar aan bij.
Lukt het jou om een nieuw script voor de toekomst te schrijven?
Tip 84 - Probeer eens een dagboek
Tip 85 - boektip over liefdesverdriet en rouw
De verschillende stadia van liefdesverdriet worden beschreven met behulp van filosofie, muziek, film en literatuur.
Tip 86 - Boekentip" Je bent jong en je rouwt wat"
"Een eerlijk boek over dat alles beter is dan zwijgen"
Tip 87 - Relatieproblemen na een miskraam
Soms mag ik dan de tolk/vertaler zijn, waarbij we kijken naar hun beider verhaal. Naar hun behoeften. Wat ze nodig hebben van de ander. En hoe ze elkaar weer kunnen vinden.
We zijn nou eenmaal allemaal anders. Dus al wat we meemaken, zullen we ook anders beleven. Dat is niet erg, zo lang we ervoor open staan om te horen hoe de ander het beleeft en deze in zijn/haar waarde te laten.
Tip 88 - Gewone woorden
Gewone woorden van Dirk de Wachter
'Wat ik zelf heb meegemaakt,
doet me nadenken over de vraag:
als een mens in de miserie zit, wat helpt dan?
Wat doen we wanneer het noodlot ons treft?
Waar vinden we troost?
Het antwoord kun je in enkele woorden samenvatten:
in de aanwezigheid van de ander.
Dat is de basis'.
Tip 89 - objecten die linken aan het verlies
Tip 90 - Ik rouw, jij rouwt, wij rouwen...
Als dit leidt tot problemen in jouw relatie(s), blijf daar dan niet mee rondlopen en zoek iemand die jullie hierin kan begeleiden.
Tip 91 - Ga naar de pijn toe
Niemand leert ons dat naar de pijn toe te gaan een gezondere manier is om met pijn om te gaan. Voelen waar de pijn zich in je lichaam bevindt, en bij die pijn blijven met je aandacht en ademhaling zorgt uiteindelijk ervoor dat je kunt ontspannen en ook positieve gevoelens kunt toelaten.
Tip 92 - Geef wat je wilt ontvangen. Doorbreek de cirkel.
Het vreemde is: als je geeft, dan ontvang je eigenlijk meteen ook. In de liefde is er eigenlijk geen onderscheid tussen geven en ontvangen. Dus: als je iets nodig hebt van de ander. Geef dit dan zelf. Wil je een aanraking? Raak de ander aan. Wil je aandacht? Geef aandacht.
Voeg zelf een tip toe
Zoek een relatietherapeut
Druk op de plaatsnaam om te kijken welke relatietherapeuten in de buurt zitten:
- Aarschot
- Achterhoek
- Alkmaar
- Almelo
- Almere
- Amersfoort
- Amstelveen
- Amsterdam
- Amsterdam-Centrum
- Amsterdam-IJburg
- Amsterdam-Noord
- Amsterdam-Oost
- Amsterdam-West
- Amsterdam-Zuid
- Apeldoorn
- Arnhem
- Assen
- Assendelft
- Asten
- Baarn
- Barendrecht
- Barneveld
- Bergen op Zoom
- Berkel en Rodenrijs
- Best
- Bilthoven
- Bollenstreek
- Breda
- Brummen
- Brunssum
- Bussum
- Capelle aan den IJssel
- De Bilt
- Delft
- Den Bosch
- Den Haag
- Deurne
- Deventer
- Didam
- Dongen
- Dordrecht
- Dronten
- Driebergen
- Ede
- Eemnes
- Eersel
- Eindhoven
- Elst
- Emmen
- Enschede
- Ermelo
- Etten-Leur
- Geldermalsen
- Geleen
- Gennep
- Goirle
- Gooi
- Gorinchem
- Gouda
- Groningen
- Haaksbergen
- Haarlem
- Haarlemmermeer
- Hardenberg
- Harderwijk
- Heemskerk
- Heemstede
- Heerhugowaard
- Heerlen
- Heiloo
- Helmond
- Hengelo
- Hillegom
- Hilversum
- Hoeksche Waard
- Hoofddorp
- Hoogeveen
- Hoorn
- Houten
- Huizen
- IJsselstein
- Landgraaf
- Leeuwarden
- Lelystad
- Leiden
- Leusden
- Lisse
- Maarssen
- Maastricht
- Malden
- Meppel
- Middelburg
- Nieuwegein
- Nieuw-Vennep
- Nijmegen
- Nijverdal
- Noordwijk
- Noordwijkerhout
- Nootdorp
- Nunspeet
- Oegstgeest
- Oldenzaal
- Oosterhout
- Oss
- Oud-Beijerland
- Pelt
- Purmerend
- Putten
- Raalte
- Rheden
- Roermond
- Roosendaal
- Rosmalen
- Rotterdam
- Schagen
- Schiedam
- Schijndel
- Sint-Michielsgestel
- Sittard
- Someren
- Tiel
- Tilburg
- Twente
- Uithoorn
- Utrecht
- Valkenswaard
- Veenendaal
- Veghel
- Veldhoven
- Venlo
- Venray
- Vianen
- Voorburg
- Voorschoten
- Waddinxveen
- Wageningen
- Westland
- Wijchen
- Wijk bij Duurstede
- Waalwijk
- Zaandam
- Zaanstad
- Zeewolde
- Zeist
- Zevenaar
- Zoetermeer
- Zutphen
- Zwolle
Staat jouw stad of dorp er niet bij? Zoek dan vrij op plaatsnaam >>
- ✓ 250+ relatietherapeuten
- ✓ Snel een afspraak
- ✓ Ook online relatietherapie
Relatietherapie Bergen
07-11-2024:
Relatietherapie Hoogland
07-11-2024:
Relatietherapie Numansdorp