Tips bij rouwverwerking

Dé manier om te rouwen, bestaat niet. Rouwen is een persoonlijk proces. Er staat ook geen tijdsbestek voor.

Misschien zou je het liefste in je bed willen blijven liggen. Of misschien wil je juist vluchten in je werk of bezigheden om het verlies niet onder ogen te hoeven zien.

Probeer een balans te vinden tussen enerzijds toch een beetje te blijven doen in de buitenwereld, en anderzijds door ook tijd te nemen om stil te staan bij je gemis, je verdriet te uiten en te rouwen.

Voor veel mensen lucht het op als ze hun verhaal opschrijven en delen. Je kunt jouw verhaal delen op het rouwverwerking-lotgenotenforum op deze website.

Rouwen hoort bij het leven; iedereen maakt het wel eens mee.

Een belangrijk iemand uit je leven verloren, geen kinderen kunnen krijgen, moeten veranderen van job, ... het zijn allemaal momenten in ons leven die we een plaats dienen te geven.

Maak ruimte voor dat moment van plaats geven, maar maak ook ruimte om weer door te gaan.

Nog een kleine tip: draag het niet alleen.

Heb je last van de gevolgen van je verlies en rouw en kom je er zelf niet meer uit? Een relatietherapeut kan je dan verder helpen.

Voor de mensen die ik verloren heb, is er een bijzonder plekje in mijn huis. Een plekje met een foto en wat dierbare herinneringen en een kaarsje maakt het voor mij compleet.

Elke dag sta ik zo even voor deze plek en praat ik zachtjes met de persoon die niet meer met mij is. Het geeft me de ruimte om dat wat nog gezegd mag worden uit te spreken.

Ik heb daarna zelf de gewoonte om op mijn eigen manier een kort gebed uit te spreken en mijzelf en de ander al het goede te wensen, waar men ook is en wat er ook gebeurd is. Soms is dit moeilijk.

In dat geval vraag ik in mijn gebed om steun om te kunnen dragen wat er is.

Verliesverwerking doet ieder op zijn eigen manier.

Verlies en rouw is voor niemand geheel hetzelfde. Waar de 1 graag alleen is, wil de ander praten. Hier is niets mis mee maar het kan wel voor problemen zorgen als dit niet wordt geaccepteerd. Vergeet elkaar niet. Deel wat jij nodig hebt. Wees er voor elkaar. Durf je kwetsbaar op te stellen.

Een verlies hoeft niet te worden geparkeerd. Is niet perse na een jaar klaar. Een verlies draag je met je mee. Altijd. De heftigheid veranderd. Het plek geven is niet wegstoppen. Verwacht niet van iemand dat het na zoveel tijd wel klaar is en er niet meer over gesproken dient te worden.

Verlies mag er zijn en is een wezenlijk onderdeel van het leven!

Het verliezen van een partner is zeer pijnlijk en verandert je leven ingrijpend. Je ervaart pijn, verdriet, eenzaamheid. Maar ook je relaties met de mensen om je heen veranderen, moet je alles opeens helemaal alleen doen en alleen beslissen.

Vaak begrijpen de mensen om je heen je niet (helemaal). Wat vaak heel prettig is, is meedoen aan een lotgenotengroep. Hier vind je mensen die hetzelfde hebben meegemaakt als jij, die met een half woord je wél begrijpen. Je kunt elkaars verhaal horen, gevoelens delen en ook tips uitwisselen.

Liefdesfilosoof Jan Drost heeft pas een nieuw boek geschreven: als de liefde voorbij is.
Het is een persoonlijk en universeel verhaal over liefde. afscheid nemen en opnieuw beginnen.

Een echte aanrader voor mensen in de rouw na een verbroken relatie.

Heb je van dichtbij een overlijden meegemaakt en merk je dat dit invloed heeft op je relatie? Dat is niet raar, het gebeurt heel vaak.

Mensen verschillen in de manier waarop ze omgaan met moeilijke situaties in hun leven. Een overlijden van een naaste is een zeer ingrijpende gebeurtenis.

Het kan goed zijn dat je partner en jij daarop anders reageren. Je kan dan het gevoel hebben geen steun te hebben aan elkaar en je kunt kritisch zijn over de reactie van de ander.

Probeer te accepteren dat mensen verschillend rouwen en geef elkaar hier de ruimte voor.

Helaas kan ik het verhaal niet meer terug vinden, maar in mijn hoofd blijft het me bij. In een spiritueel verhaal las ik het advies om het grootste geluk te beleven en de grootste pijn te overleven eenzelfde mantra nodig is: "Ook dit gaat voorbij."

Ik vind dit een mooie zin. Deze zin heeft mij veel gebracht. Daarom deel ik deze zin.

Luister naar de ander zijn emoties.

Rouwen om je relatie

Als je je relatie verliest dan kan dit een enorm diep rouwproces op gang brengen. Of dit nu door een scheiding komt of door een overlijden, in beide gevallen heb je te maken met een rouwproces wat bestaat uit verschillende stadia en verwerkingsfasen.

Het is goed om te beseffen dat gevoelens van verdriet, angst, boosheid, lamgeslagen zijn, ontkenning, woede daar allemaal bij kunnen horen.

Praat er over zodat je niet in een depressie belandt. Vraag hulp als je er niet meer zelf uit kan komen.

Rouwen is hard werken. Emoties zijn vermoeiend. Laat dat je wat je voelt er zijn en deel het met anderen.

‘Verslaafd aan liefde’ werd geschreven door Jan Geurts.

Hij legt daarin uit dat we vaak signalen van de ander verkeerd uitleggen en ten nadele van onszelf of de relatie uitleggen

De moeite waard om te lezen.

Niemand rouwt op dezelfde manier. Soms kunnen partners elkaar niet meer vinden tijdens een rouwproces omdat de manieren van rouwen te ver uit elkaar liggen.

Probeer elkaar te begrijpen. Durf je kwetsbaar op te stellen naar elkaar. Vertel hoe het voor jou is en sta open voor hoe het voor de ander is. Probeer elkaar te vinden zonder over grenzen te gaan.

Een hulpmiddel om elkaar beter te begrijpen kan zijn het tekenen van een verlieslijn. Neem een vel papier en teken hierop ieder een lijn met pieken en dalen over hoe voor jou het proces verloopt. Soms voel je je beter, soms slechter, soms zit je in de doe modus en soms in de passieve modus.

Sterkte!

Tim Overdiek beschrijft in zijn boek 'Tranen van liefde' het rouwproces na het plotselinge overlijden van zijn vrouw, moeder van hun twee jonge kinderen.

 

Hij beschrijft de doffe pijn van de eerste momenten, het continue vallen en opstaan, de wanhoop die hem en zijn zoons vaak onverwacht overvalt.

 

Maar het boek kent ook vrolijke momenten, bijvoorbeeld als ze herinneringen ophalen aan hun vrouw en moeder. Een aanrader!

Denk niet dat 'het' overgaat. Dit zou misschien niet eens moeten... rouwen is een werkwoord waar je in het begin veel van ervaart, het knagen, het verdriet, het verlangen. Dan langzaam zachter wordt in de wetenschap dat het leven doorgaat en opgepakt moet worden.

 

Het wordt nog zachter met de tijd om opeens weer op te vlammen. Het is een vorm van gedenken.

Vaak hoor ik in mijn sessie's dat echtparen niet meer met elkaar kunnen verbinden.

Praat met elkaar wat je zo raakt van de ander en waar je je kwetsbaar voelt.

Probeer echt te luisteren naar elkaar zonder dat je gelijk gaat oordelen. Mijn tip is blijf met elkaar praten hoe moeilijk het soms ook is.

Soms heb je niet door dat je partner rouwt. Wat voor de een alleen maar een kleine verandering is, kan voor de ander al verlies zijn. En dan spelen emoties en aanpassen aan de nieuwe situatie altijd een rol.

Oordeel daarom nooit over hoe je partner reageert op verandering, maar reageer met begrip en geduld. Geef geen advies, maar vraag naar emoties, erken eenvoudig wat de ander voelt, ervaart.

Rouwverwerking door het verlies van een collega in werk

Bij rouwverwerking denken we vrij snel aan verlies van een partner door een echtscheiding of verlies van een partner of ouder of kind door de dood. Mijn tip gaat over rouwverwerking door het verlies van een directe collega.

1. Maak als team of als organisatie een 'boek' op een centrale plek waarin je allemaal jouw persoonlijk verhaal schrijft aan jouw collega die overleden is en aan de nabestaanden.

2. Betrek de directe familie van jouw collega er bij. Vertel wat je van plan bent en overhandig dat boek op enig moment aan de partner of aan de kinderen van jouw collega. Goud waard!

3. Bespreek met de directe familie of iemand van de collega's iets mag zeggen tijdens de uitvaart.

4. Werkgever; gun en geef collega's de ruimte en de tijd om de uitvaart mee te mogen maken en hun verdriet te delen met elkaar. Mooi voorbeeld van goed werkgeverschap!

Rouw door verlies van werk

Hij had een uitdagende en mooie baan, zette zich 200% in en boekte goede resultaten. En zoals in veel organisaties verloor hij, na zich vele jaren te hebben ingezet, zijn baan door een reorganisatie. Hij voelde zich zo thuis in zijn werk en daarom was het verdriet en de rouw des te groter.

Tips:

1. Geef ruimte voor en tijd aan je verdriet. Verdriet mag er zijn.

2. Gedwongen afscheid van werk is een rouwproces. Laat dit rouwproces ook toe.

3. Maak je plan. Kijk niet met wrok om maar breng je ervaring en talenten in kaart voor de toekomst.

4. Maak een concreet plan. Wat wil ik? Welke organisatie past bij mij? Wat is mijn volgende stap en hoe geef ik dat vorm?

5. Het verleden kan je niet veranderen maar je kan je verleden op een positieve manier wel verweven in je toekomst.

De fasen van rouw

Je geliefde verliezen, een toekomstdroom die vervliegt gaat vaak gepaard in meerdere fasen. Het is behulpzaam om je hiervan bewust te zijn.

De fasen, die voor het eerst beschreven zijn door Elizabeth Kübler-Ross, verlopen niet lineair. Sommige mensen slaan fasen over. Anderen blijven lang in één fase hangen of hernemen een eerdere fase. Ook verlieservaringen uit het verleden bepalen mee hoe iemand vandaag omgaat met rouw.

De fasen zijn:

Ontkenning: “Dit gebeurt niet bij mij.”

Ontkenning is een bewuste of onbewuste weigering om de realiteit onder ogen te zien. Het is een natuurlijke vorm van zelfbescherming. Het helpt om zelf te bepalen in welk tempo het verdriet wordt toegelaten. We laten niet meer binnen dan we aankunnen. Sommige mensen blijven echter opgesloten in deze fase.

Woede: “Waarom met mij?”

Als de waarheid tot iemand is doorgedrongen ontstaat er vaak boosheid. In deze periode is de rouwende meestal moeilijk te benaderen. Onder de woede ligt de pijn.

Marchanderen: ”Ik beloof een betere persoon te worden als...”

In deze fase probeert men te onderhandelen. Men belooft het één te doen als er iets anders tegenover staat. Men denkt bijvoorbeeld "Als ik vanaf nu heel aardig ben voor iedereen, dan kan ik vast mijn kinderen nog wel zien opgroeien". Veelal is de hoop (op herstel) een grote drijfveer.

Verdriet en depressie: ”Ik geef het op.”

Wanneer men de realiteit begint te accepteren komen gevoelens van verdriet, spijt, angst en onzekerheid naar boven. Vaak dienen ook verliezen uit het verleden zich weer aan. De rouwende is bijna niet meer te bereiken. Men kan behoefte hebben aan het steeds weer uiten van het verdriet. Op de bodem van het verdriet ligt vaak woede. Onderdrukte woede is vaak de oorzaak van een depressie.

Aanvaarding: “Ik ga verder met mijn leven.”

Als iemand voldoende tijd en vaak ook enige hulp heeft gehad om door de genoemde fasen te gaan begint men de realiteit te accepteren. Er komt berusting en men kan onthechten, loslaten. Loslaten is niet hetzelfde als vergeten. Het is het verlies een plaats geven in het leven en verder gaan.

Rouwen kent verschillende fases, deze zijn mooi omschreven door Elisabeth Kubler-Ross;

1- Shock
2- Marchanderen
3- Boos
4-Diep verdriet
5- Acceptatie

Ze verlopen niet altijd mooi in deze volgorde, maar vaak door elkaar heen.

Meer weten? Neem gerust contact op.

Dagboek.
Tijdens een rouwperiode kan het waardevol zijn om een dagboek bij te houden. Natuurlijk hoef je er niet iedere dag in te schrijven, maar op de momenten waarop je het voor jezelf belangrijk vindt om erbij stil te staan.

Later kun je het terug lezen en dan kan het je verbazen hoever je al uit het dal (op)geklommen bent en dat kan perspektief bieden op de momenten waarop je denkt; ''ik kom echt niet verder momenteel"
Dan lees je hoe sterk je bent dat je dat bereikt hebt.

Rouwen om een geliefde die nog leeft...

Volgens de methode van psychiater psychiater Elisabeth Kübler-Ross doorloop je daarbij 5 fasen, die allen van belang zijn voor een goede verwerking.

Ontkenning
Wanneer iemand het bericht krijgt dat de partner de relatie wil beëindigen, dan is ontkenning een natuurlijke zelfbescherming. We kunnen de werkelijkheid niet aan en denken dat het wel los zal lopen of dat de ander in de war is. Moeilijke gesprekken kunnen worden vermeden om zo gedoseerd de realiteit en het verdriet te laten binnenkomen. Dan gaan we op zoek naar de oorzaak, waarheid en eventuele schuldigen.

Boosheid
Na de ontkenning ontstaan er gevoelens van woede, jaloezie, ergernis en wraak. Dit kan samen gaan met schreeuwen, huilen en ruzies. De boosheid kan zich richten op de omgeving of op de "schuldige." Wraakgedachtes liggen hier op de loer...

Onderhandelen en vechten
Als ontkenning en boosheid niet helpen, dan kan vechten voor de ander ontstaan om zo de relatie te behouden. Er worden uitspraken gedaan die in de kern raken, zoals: "Ik ga nu echt veranderen" of "dat kunnen we de kinderen niet aan doen." Alles is gericht op hoop om de relatie te herstellen. In deze fase zitten stellen vaak in de dynamiek van loslaten en vasthouden. Stalken kan in deze fase ook voorkomen.

Depressie
Als ontkenning, boosheid en onderhandelen niets hebben opgeleverd om de relatie te herstellen, dan komt vaak de harde werkelijkheid binnen. Gevoelens van spijt, verdriet en onzekerheid spelen nu een grote rol. De persoon kan zich terug gaan trekken en blijft in het verdriet en voelt zich machteloos. In deze fase is het innemen van drank, drugs of medicatie een groot risico. Alles om het gevoel te verdoven. Dit werkt echter averechts voor de volgende fase, acceptatie en aanvaarding.

Acceptatie
De relatiebreuk of scheiding is een feit en het vasthouden hiervan ligt in het verleden. De hoop is vervlogen en het verdriet van het verlies van de geliefde is de nieuwe realiteit. Een fase van loslaten en richten op de toekomst ontstaat. Stap voor stap krijg je weer energie en het einde van het rouwproces nadert. Er is eventueel ruimte voor nieuwe contacten.

Stel dat je iemand tegenkomt, iemand op het oog hebt of misschien al verliefd bent, hoe pak je dat dan aan? En voel je je wel eens schuldig ten opzichte van je overleden partner?

Het zegt iets over de liefde die je nog steeds voelt voor hem of haar. Druk die gevoelens niet weg. Over de liefde, die van vroeger en die van nu. Gun jezelf deze nieuwe gevoelens en wees mild voor jezelf.

Erken dat de relatie met je overleden partner altijd een onderdeel van jou zal zijn. Geef het een plek in je hart. Praat erover, hang een mooie foto op, hij of zij mag er elke dag zijn. Sluit de relatie niet af, veel gezonder is het, de overleden persoon op een positieve manier ‘mee te nemen’ in het verdere leven. Hij of zij kan nog aanwezig zijn in gezamenlijke doelen die je voortaan alleen nastreeft.

Op deze manier zorg je ervoor dat je niet alle potentiële partners vergelijkt met je overleden partner. Je gaat niet op zoek naar een vervanging, maar maakt ruimte voor een hele nieuwe partner. Iemand die op een andere manier goed bij je past. En praat over deze nieuwe liefde met je familie en vrienden. Schaam je niet voor je verliefdheid, maar geniet er van en laat anderen weten dat het voor jou een positieve wending is. Hopelijk en waarschijnlijk gunt je omgeving je dit nieuwe geluk ten volle.

Wat als je partner je vertrouwen diepgaand heeft geschonden. Hoe bouw je dan weer vertrouwen op?
Dat begint vaak bij boosheid toelaten om vervolgens het verdriet te voelen en te rouwen over het verlies. Verlies van het vertrouwen dat jullie zo mooi hadden opgebouwd. Het is belangrijk om niet in je eentje boos te zijn en te rouwen, maar om dit juist met je partner (die het verlies teweeg heeft gebracht) te delen. Vaak blijkt dan dat ook je partner lijdt en rouwt om het geschonden vertrouwen wat hij/zij teweeg heeft gebracht. Dit kan de start zijn van het herstel van vertrouwen.

Rouwverwerking kost veel energie. Daarom is het heel belangrijk dat je toch goed voor jezelf blijft zorgen.

Neem de rust, die je nodig hebt en vraag om hulp als je merkt, dat je het even niet alleen aankan.

Rouwverwerking; kan je verlies ooit verwerken? Je kunt wel leren leven met verlies. Ik geloof dat het helpend is om te vertellen over wie of wat je bent verloren, over de herinneringen, over de betekenis, over de gevolgen, over het doorleven met het verlies. Vertel maar!

De omgang met verlies geeft vaak extra spanning binnen de relatie. Zeker als de kwetsuren "verborgen" blijven. Chronische angst en woede zijn problematische nawerkingen bij verlies. Onze partner moet voor ons een veilige haven zijn en ook een oprechte getuige van onze pijn om te kunnen helen. Zoek bij de verwerking van je verlies een relatietherapeut zodat jullie via pijn een weg vinden naar kracht en een diepere beleving van verbondenheid.

Iedereen ervaart verlies op zijn eigen manier en gaat er op zijn eigen manier mee om. We noemen dat coping.

Je zogezegde copingmechanisme (ook wel overlevingsmechanisme) wordt in je jeugd al gevormd. En als je ouder bent gebruik je vaak nog steeds onbewust hetzelfde mechanisme. Dat kan echter in je relatie problemen geven.

Als je bijvoorbeeld een verlies hebt meegemaakt dan kan je coping zijn dan je stil wordt, je terugtrekt en afstand neemt. Dit gebeurt automatisch. Daar reageert je partner op. Misschien ook wel door afstand te nemen of niet meer te vragen hoe het met je gaat. En dat geeft jouw mogelijk het gevoel dat je partner geen interesse hebt. Dat je er alleen voor staat.

Belangrijk is dus dat je alert bent op je eigen mechanismen. Dat je bij jezelf nagaat wat je doet en wat mogelijk de reactie van je partner is. En als je dat weet heb je een keuze. Een keuze om het anders te doen en daarmee de steun en de zorg te krijgen die je eigenlijk graag van je partner wenst.

Wanneer de beslissing valt om uit elkaar te gaan, dan zou je denken dat je beiden het rouwproces in gaat.
Vaak ligt dat toch anders. De een kan al een heel eind verder in het rouwproces zijn. Dat kan doordat diegene al veel langer aan scheiden denkt en al door de eerste stadia heen is.
Ben jij nog in het eerste stadium van verwarring en begrijp je niet dat je (ex)partner al over een toekomst (laatste stadium van rouw) zonder jou nadenkt? Besef dan dat jullie in twee verschillende fases van de rouw verkeren en elkaar daarin wellicht niet kunnen (h)erkennen.