Tips bij rouwverwerking

Dé manier om te rouwen, bestaat niet. Rouwen is een persoonlijk proces. Er staat ook geen tijdsbestek voor.

Misschien zou je het liefste in je bed willen blijven liggen. Of misschien wil je juist vluchten in je werk of bezigheden om het verlies niet onder ogen te hoeven zien.

Probeer een balans te vinden tussen enerzijds toch een beetje te blijven doen in de buitenwereld, en anderzijds door ook tijd te nemen om stil te staan bij je gemis, je verdriet te uiten en te rouwen.

Rouwen hoort bij het leven; iedereen maakt het wel eens mee.

Een belangrijk iemand uit je leven verloren, geen kinderen kunnen krijgen, moeten veranderen van job, ... het zijn allemaal momenten in ons leven die we een plaats dienen te geven.

Maak ruimte voor dat moment van plaats geven, maar maak ook ruimte om weer door te gaan.

Nog een kleine tip: draag het niet alleen.

Voor veel mensen lucht het op als ze hun verhaal opschrijven en delen. Je kunt jouw verhaal delen op het rouwverwerking-lotgenotenforum op deze website.

Heb je last van de gevolgen van je verlies en rouw en kom je er zelf niet meer uit? Een relatietherapeut kan je dan verder helpen.

Deze tip gaat over alle belangrijke relaties in je leven. Ik heb deze tip bij rouw ingeleverd, maar deze tip kan ook bij liefde staan.

Ik kreeg deze tip van een collega, toen ik net had gehoord dat mijn vader binnenkort zou komen te overlijden. Hij had onderstaande woorden op een kaartje geschreven, en schoof deze naar me toe. En wat een troost gaven ze me.

Je wordt geboren om te leven
en dat moet je zelf doen
Houd van je geliefden alsof morgen niet bestaat
want in feite bestaat morgen niet

Wat als je partner je vertrouwen diepgaand heeft geschonden. Hoe bouw je dan weer vertrouwen op?
Dat begint vaak bij boosheid toelaten om vervolgens het verdriet te voelen en te rouwen over het verlies. Verlies van het vertrouwen dat jullie zo mooi hadden opgebouwd. Het is belangrijk om niet in je eentje boos te zijn en te rouwen, maar om dit juist met je partner (die het verlies teweeg heeft gebracht) te delen. Vaak blijkt dan dat ook je partner lijdt en rouwt om het geschonden vertrouwen wat hij/zij teweeg heeft gebracht. Dit kan de start zijn van het herstel van vertrouwen.

Verliesverwerking doet ieder op zijn eigen manier.

Verlies en rouw is voor niemand geheel hetzelfde. Waar de 1 graag alleen is, wil de ander praten. Hier is niets mis mee maar het kan wel voor problemen zorgen als dit niet wordt geaccepteerd. Vergeet elkaar niet. Deel wat jij nodig hebt. Wees er voor elkaar. Durf je kwetsbaar op te stellen.

Een verlies hoeft niet te worden geparkeerd. Is niet perse na een jaar klaar. Een verlies draag je met je mee. Altijd. De heftigheid veranderd. Het plek geven is niet wegstoppen. Verwacht niet van iemand dat het na zoveel tijd wel klaar is en er niet meer over gesproken dient te worden.

Verlies mag er zijn en is een wezenlijk onderdeel van het leven!

Voor de mensen die ik verloren heb, is er een bijzonder plekje in mijn huis. Een plekje met een foto en wat dierbare herinneringen en een kaarsje maakt het voor mij compleet.

Elke dag sta ik zo even voor deze plek en praat ik zachtjes met de persoon die niet meer met mij is. Het geeft me de ruimte om dat wat nog gezegd mag worden uit te spreken.

Ik heb daarna zelf de gewoonte om op mijn eigen manier een kort gebed uit te spreken en mijzelf en de ander al het goede te wensen, waar men ook is en wat er ook gebeurd is. Soms is dit moeilijk.

In dat geval vraag ik in mijn gebed om steun om te kunnen dragen wat er is.

Op het moment dat er een ingrijpend verlies plaatsvindt, heeft dat effect op beide partners. Dat kan het verlies van een dierbare zijn maar ook verlies van gezondheid of werk. Als iemand dusdanig vastloopt kan het volgen van therapie een goede optie zijn.
Te vaak zie ik dat die therapie individueel gericht is en de partner niet betrokken wordt. Maar het verlies en hoe daarmee om te gaan heeft effect op beide partners. Hoe houd je de onderlinge verbinding in stand als je zelf in een overlevingsstand staat? Hoe kun je de ander ondersteunen als je zelf kwetsbaar bent en genoeg hebt aan jezelf?
Het is belangrijk om ook samen en in verbinding te rouwen, te verwerken en elkaar te erkennen voor de impact van het verlies.
Het risico bestaat anders dat de onderlinge verbinding verloren gaat en uiteindelijk hiermee de relatie.

Regelmatig ontstaan er problemen in relaties doordat een van beiden of beiden door een rouwproces gaan. Als je al genoeg hebt aan jezelf, om overeind te blijven in jouw proces, dan is het heel lastig om ook nog oog te hebben voor de ander. Om af te stemmen. En misschien zelfs om te weten of aan te voelen wat je zelf van die ander nodig hebt, laat staan erover in gesprek te gaan.
Vaak komen ook oude patronen hierbij onder een vergrootglas te liggen. Wat er al was aan irritaties, wordt nog eens uitvergroot. Daarom is het niet altijd duidelijk wat nou de oorzaak is van het gedoe in de relatie.
Spelen er bij jou ook problemen in de relatie en zouden die kunnen komen door rouw? Zoek dan een relatietherapeut die hierin gespecialiseerd is. Want rouw vraagt een andere aanpak.

Zo rond de jaarwisseling is een mooie tijd om eens stil te staan, terug te kijken en vooruit te blikken. Maar dat is niet altijd fijn.
Terugkijken kan ook betekenen dat je een jaar achter je laat waarin je bepaalde verliezen geleden hebt.
Vooruitkijken kan onzekerheden met zich meebrengen.
Hoe doe je dat binnen je relatie? Zijn jullie in staat om dat samen te doen? Om samen te rouwen of om ruimte te geven om te rouwen?

Wil je hier begeleiding bij, neem dan eens contact op met een rouwtherapeut.

Levend verlies ontstaat als het een verlies betreft waar je steeds opnieuw mee geconfronteerd wordt. Bijvoorbeeld als je kind een beperking heeft, als je chronisch ziek wordt of als je partner dementie krijgt.
Je kan het rouwproces niet afronden omdat de veranderende situatie steeds vraagt om je opnieuw te verhouden tot het verlies. Denk aan de situatie dat je jongste kind het oudere kind met de beperking 'inhaalt', als je steeds weer opnieuw stukjes van je gezondheid en daarmee zelfstandigheid in moet leveren. Of als je door de dementie stukje bij beetje afscheid moet nemen van je partner.

Het is lastig om te rouwen om levend verlies omdat het geen vaststaand verlies betreft. Dat maakt het verschillend van bijvoorbeeld verlies door overlijden. Niet moeilijker of minder moeilijk maar anders.
Het is belangrijk om de impact van het verlies te erkennen en dat het heel normaal is dat je er zoveel last van hebt. En het heeft dus een naam: Levend verlies.

Rouwen doe je nooit alleen. Je rouwt altijd in relatie tot of samen met anderen. Door je verlies te delen, kun je er voor jezelf mee aan de slag.
Toch doe je het ook heel alleen, omdat jij jouw moet zien te vinden binnen jouw rouwproces. En dat kan heel verschillend zijn van de manier van de ander, van je partner bijvoorbeeld. Ook al hebben jullie dezelfde gebeurtenis, hetzelfde verlies meegemaakt, toch kunnen jullie er misschien heel anders mee omgaan. Lukt het om naast je eigen proces ook oog te hebben voor de ander? Om van elkaar te respecteren dat je het ieder op je eigen manier doet?
Zo niet, blijf daar niet mee zitten en zoek hulpl

Als je een ingrijpende gebeurtenis hebt meegemaakt in het verleden, kun je deze voor je gevoel destijds goed verwerkt hebben. Waardoor deze misschien niet echt een rol speelde in je relatie. Soms is het zo dat oude verliezen getriggerd worden door een gebeurtenis in het hier-en-nu. En dan ineens is dat oude verlies wel aanwezig in je relatie. Hoe ga je daar samen mee om? Wil je dat het van jou blijft? Heb je hierin iets nodig van je partner?
Hoe dan ook, probeer met elkaar in gesprek te blijven, zodat het niet tussen jullie in komt te staan. En soms is het fijn als een relatietherapeut met jullie meekijkt om jullie daarbij te helpen.

Manu Keirse, een bekende Vlaamse psycholoog heeft het over de 4 rouwtaken.
1: de werkelijkheid van het verlies onder ogen zien
2: De pijn van het verlies ervaren, en soms pauzes nemen om bij te tanken)
3. Aanpassen aan de wereld na verlies:
- Hoe het verlies je dagelijks leven verandert
- Hoe het verlies jouw zelfgevoel bepaalt.
- Hoe je geloof, je waarden, je toekomst en leven in vraag worden gesteld.
4. Herinner en weer leren genieten.

Deze taken zijn niet in tijd gekaderd. Het is jouw tijd en jouw proces.
Praat er over met mensen die je kunnen steunen zonder dat hun eigen verhaal meeloopt.

Traumatische verliessituaties
Ook volwassenen kunnen bij ingrijpende en betekenisvolle verliezen tegen reacties bij zich zelf aanlopen die ze niet kunnen duiden. Ze lopen vast in hun werk, relatie of studie, en er ontstaan onverklaarbare lichamelijke, of psychische of gedragsproblemen. De link met het verlies wordt vaak niet gelegd, zeker niet als dit verlies langer geleden plaatsvond.

Heling gaat over het verbinden van drie delen, maar niet het uitsluiten van èèn van deze delen. Overlevingsdelen hebben ons gebracht waar we nu zijn en bevatten veel kwaliteiten. Als we de overlevingsdelen aandacht geven en beseffen dat het toen niet anders kon, kunnen ze een stapje terug doen en kosten ze minder energie. Wanneer de gezonde delen de kwaliteiten van de overlevingsdelen inzetten, kunnen ze een bron worden die de veerkracht vergroot.

Voor ingrijpende verlieservaringen zijn vaak geen woorden beschikbaar: elk verhaal dat hierover verteld kan worden schiet te kort. Bessel van der Kolk traumadeskundige bij uitstek, zegt dan ook dat een traumatische ervaring preverbaal is en geen woorden kent.. De verbeelding echter kan helpen om gebeurtenissen en ervaringen te ontvouwen. Poppetjestaal is een methodiek waarbij mensen met traumatische verlieservaringen deze ervaring weer aan kunnen kijken zonder het risico op hertraumatisering.

Als je als weduwnaar / weduwe een nieuwe partner treft en met hem of haar weer gelukkig bent, kan juist op dat moment de rouw om je overleden partner weer de kop op steken. Dat begrijpen we zelf niet altijd. Hoe kan het, net nu je het geluk weer hebt gevonden, dat je verlies weer bovenkomt?
Juist bij het aangaan van een nieuwe relatie wordt je ook weer geconfronteerd met herinneringen aan hoe fijn het is met iemand samen te zijn, hoe fijn het was met je overleden partner. Dat zegt helemaal niks over je nieuwe relatie. Deze nieuwe relatie kan natuurlijk nooit de plek van je overleden partner innemen, dan kan nooit de bedoeling zijn.
Het is zo mooi als het naast elkaar kan bestaan. Dat je tegelijkertijd kunt rouwen om wat er niet meer is en kunt genieten van deze nieuwe relatie. Door dat samen aan te gaan en samen te bespreken, kan deze nieuwe relatie er alleen maar sterker door worden.
Geef elkaar de ruimte en zoek op tijd hulp als je er samen even niet uit komt.

Als je vertrouwen beschadigd wordt dan lijkt het proces wat je doormaakt erg veel op een rouwproces. Ook hierin zitten de fases van ontkenning ('klopt het werkelijk wat ik hoor' of 'hoe heb ik dit niet kunnen zien'), boosheid (over het onrecht wat je is aangedaan), onderhandelen (feitelijk handelen met de informatie die je hebt en zakelijk omgaan met en het controleren van de ander), daarna volgt intens verdriet, onmacht, schuldgevoel (?) en van daaruit te komen naar een vorm van acceptatie. Ik heb op de puinhopen gestaan, ik heb puin geruimd en wie weet heb ik er ook nog wat nieuws door ontdekt en nu kan ik verder. Het kan een heftig proces zijn. Hulp bij nodig? Neem contact met me op!

Als we verliezen meemaken in ons leven, tekenen die ons. Ze kunnen invloed hebben in hoe we naar de toekomst kijken en hoe we in relatie staan tot de mensen om ons heen. Soms zorgen eerdere verliezen ervoor, dat je het lastig vindt om je weer te hechten, bijvoorbeeld aan een nieuwe partner. Deze zou immers ook uit je leven kunnen verdwijnen. Hoe ga je hier mee om? Maak je dit bespreekbaar met je partner?
Het heeft hoe dan ook invloed op je relatie. Merk je dat het je relatie in de weg staat, neem dan contact op met een relatietherapeut. Het zou zonde zijn als je naast je verlies / verliezen ook nog je (nieuwe) partner dreigt te verliezen.

De cirkel van verlies helpt je om het leven weer betekenis te geven.

Rouwen doe je niet alleen, maar met de mensen die jou nabij staan. Geef jezelf alle ruimte en laat je niet beklemmen door jezelf op te leggen dat het over moet zijn. Rouwen hoort bij het leven, het zegt je dat je veel om die ander hebt gegeven.

Soms is je partner niet meer degene op wie je viel dertig jaar geleden. Hij was bijvoorbeeld jouw rots in de branding, je keek tegen hem op. Jij was zelf onzeker nog en had moeite om je staande te houden in het leven.
Nu ben je aardig zelfstandig of noem je het autonoom en zie je eerder hoe hij op jou is gaan leunen.
Je bent je rots kwijt en dat doet pijn. Dat is een verlies. Ook al heb je hem niet meer zo hard nodig. Maak ruimte voor dit verlies en besef dat jij gegroeid bent en voor een nieuwe uitdaging staat!

Wanneer je je partner hebt verloren, dan begint een rouwproces. Dat is hard werken, niet 'alleen maar verdriet hebben'. Want voor jou begint een heel ander leven. Een leven zonder partner. Dat betekent voor iedereen iets anders. Het hangt er namelijk van af hoe de relatie was, die je met je partner had.
Wat wel nieuw is, is dat je het nu zelf moet doen. Je toekomst opnieuw vormgeven. Niet meer "wij gaan later..." Dat moet veranderen in een zin die begint met "ik". Soms weet je na zoveel tijd samen niet meer precies wat jij wilt, wat jij nu wilt voor deze toekomst die er zo anders uitziet dan je had verwacht. En dat is dan het werk: Je mag jezelf opnieuw uitvinden. Opnieuw bedenken wat je wilt, in een tijd dat je fundamenten staan te schudden. Daar kun je best wat hulp bij gebruiken...

Als je samen iemand verliest, allebei afscheid moet nemen van een geliefde, wil dat niet altijd zeggen dat je ook samen door het rouwproces kunt gaan. Je hebt ieder zo je eigen behoeften en timing om bezig te zijn met je verlies. In een periode van rouw is het al moeilijk om uit te vinden wat je zelf nodig hebt, laat staan dat je ook nog open kunt staan voor wat je partner nodig heeft. Juist in deze tij d is het o zo belangrijk om elkaar ruimte te geven en je eigen ruimte te nemen. Om in gesprek te blijven hierover, zodat je van elkaar weet en begrijpt dat er verschillen zijn in hoe jullie omgaan met het verlies en dat die verschillen er ook mogen zijn.

Vinden jullie het lastig om hierover in gesprek te gaan en wil je hierbij ondersteuning? Neem dan eens contact op met een relatietherapeut.

Een van de lastigste dingen kan zijn om de pijn te (ver)dragen van de ander. Zien dat de ander verdrietig is, pijn heeft. Wat doet dit met jou? Soms kan dat zo intens binnenkomen dat jij in je verdedigingsmechanisme schiet. Dit kan irritatie geven, boosheid, vluchtgedrag, bevriezen, e.d.

En je partner mist dan juist jouw aandacht en troost. Maak dit bespreekbaar, leg uit dat je merkt dat je blokkeert, dat het je niet lukt om er voor de ander te zijn. Dit is niet raar, maar vraagt om aandacht voor jullie allebei. Wat je kunt doen voor je partner is de uitdaging aangaan om die blokkade op te lossen, zodat je er voor je partner kunt gaan zijn. Daarmee geef je al heel veel aan je partner.

Voor cliënten met rouwproblematiek en hun naasten(of hulpverleners!):

"Helpen bij verlies en verdriet, een gids voor het gezin en de hulpverlener" geschreven door Manu Keirse.

Iedereen rouwt anders. De een heeft bijvoorbeeld behoefte om veel te praten, de ander zoekt vooral afleiding. Dat verschil maakt dat het soms heel lastig is om elkaar te (blijven) vinden in een rouwproces. Er zijn niet voor niks veel relaties die kapot gaan na een ingrijpend verlies.

Weet dat er mensen zijn die jullie hierbij kunnen helpen. Die met jullie in gesprek kunnen gaan over wat je ieder nodig hebt in je eigen rouwproces en hoe je elkaar ruimte kunt geven en toch in verbinding kunt blijven.

Een man komt in mijn praktijk en het eerste wat hij zegt is dat hij geen prater is. Een half jaar geleden is hij zijn vader verloren door een medische fout bij een routine-operatie. Hij was heel close met zijn vader.
Sindsdien gaat het niet goed met hem. Hij kan er niet over praten met zijn vrouw, hij wil haar niet tot last zijn zegt hij.
Daarmee doet hij zichzelf te kort maar ook zijn vrouw. Daarmee wordt hun relatie uitgehold. Door zijn verdriet en boosheid met haar te delen kan hij zich gehoord voelen en kunnen ze hun relatie verdiepen.

Rouwen is liefde hebben voor jezelf.

Rouwen is heel hard werken

Rouw kan heel overrompelend zijn. Geef jezelf de tijd en ruimte aan al je gevoelens die er zijn. Vaak is het lastig om vorm te geven aan rouw. Een ritueel kan daarbij helpend zijn zoals een wandeling in de natuur, een muziekstuk die je dichter bij je gevoelens brengt of een gedicht dat verbindt. Zoek daarin je eigen vorm die passend is.

Wanneer de beslissing valt om uit elkaar te gaan, dan zou je denken dat je beiden het rouwproces in gaat.
Vaak ligt dat toch anders. De een kan al een heel eind verder in het rouwproces zijn. Dat kan doordat diegene al veel langer aan scheiden denkt en al door de eerste stadia heen is.
Ben jij nog in het eerste stadium van verwarring en begrijp je niet dat je (ex)partner al over een toekomst (laatste stadium van rouw) zonder jou nadenkt? Besef dan dat jullie in twee verschillende fases van de rouw verkeren en elkaar daarin wellicht niet kunnen (h)erkennen.

Belangrijk is om je te realiseren dat onzichtbaar verlies en niet-erkende rouw kenmerkend is voor chronische rouw bij ongewenste kinderloosheid.
• Onzichtbaar verlies. Men verliest iets wat men nooit heeft gehad en
niemand heeft gekend. Het verlies is niet zichtbaar voor anderen;
• Niet-erkende rouw met als gevolg weinig tot geen sociale
ondersteuning, weinig tot geen afscheidsrituelen en beperkte
mogelijkheden om verdriet te uiten.

De relatie met je partner kan onder spanning komen te staan als gevolg van ongewenste kinderloosheid. Verschillende redenen kunnen hier aan ten grondslag liggen. De sex heeft misschien wel jaren in het teken gestaan van kinderen krijgen en had wellicht weinig meer te maken met spontaniteit of intimiteit. Er kan sprake zijn van schuld en schaamte vanwege onvruchtbaarheid bij 1 van de partners. Boosheid en verdriet kan vanwege het verlies van toekomstperspectief een rol gaan spelen.

Dit is een uitnodiging aan beide partners om vooral met elkaar in gesprek te gaan of te blijven om verschillende onderwerpen die wellicht onder de oppervlakte aanwezig zijn met elkaar bespreekbaar te maken of te houden.

Frenk van der Linden heeft een mooi, indringend boek geschreven over de scheiding van zijn ouders en het omgaan met de rouw.
Het boek heet: "En altijd maar verlangen".
De liefdeoorlog van mijn ouders.

Rouwverwerking kost veel energie. Daarom is het heel belangrijk dat je toch goed voor jezelf blijft zorgen.

Neem de rust, die je nodig hebt en vraag om hulp als je merkt, dat je het even niet alleen aankan.

Boeken tip
'Psychologie van een gebroken hart' van Akke-Jeanne Klerk.
Akke-Jeanne Klerk laat zien dat je dit pijnlijke proces kunt omzetten in persoonlijke groei.
Door de pijn ten volle te ervaren en te voelen, zet je de deur open naar een nieuwe vrijere manier van leven.
Een echte aanrader!

Als je partner een rouwproces doorloopt, heeft dat veel impact op de relatie. Ook voor jou, als partner, kan de rouwperiode daardoor een moeilijke tijd zijn.
Niets lijkt diegene te interesseren: activiteiten, vrienden, uit gaan, seks, hobby's of vakantie... het wordt allemaal met hetzelfde gebrek aan enthousiasme ter kennisgeving aangenomen. Als partner vraag je je misschien wel eens af of jullie relatie nog wel belangrijk is voor de ander.
Die relatie zou wel eens juist nú extra belangrijk kunnen zijn voor je partner, ook al merk je daar weinig van.
Gelukkig ben je niet helemaal machteloos. Er zijn dingen die je kunt doen voor je rouwende partner. Je kunt de pijn van het verlies niet minder maken, maar wel sneller voorbij laten gaan. Moedig je partner maar aan actief met het verlies bezig te zijn. Ga er maar van uit dat alles bijdraagt aan de verwerking: praten (alsmaar weer opnieuw), spullen uitzoeken, huilen, lachen, rituelen, plaatsen bezoeken en vooral herinneringen ophalen.

Alles wat je nog niet gezegd hebt aan een overleden dierbare kun je alsnog uiten. Door brieven aan diegene te schrijven en in de loop van de tijd alles te zeggen wat je nog graag had willen zeggen. Wanneer alles gezegd is kun je de brieven verbranden en daarmee je proces van uiten afronden.

Stel dat je iemand tegenkomt, iemand op het oog hebt of misschien al verliefd bent, hoe pak je dat dan aan? En voel je je wel eens schuldig ten opzichte van je overleden partner?

Het zegt iets over de liefde die je nog steeds voelt voor hem of haar. Druk die gevoelens niet weg. Over de liefde, die van vroeger en die van nu. Gun jezelf deze nieuwe gevoelens en wees mild voor jezelf.

Erken dat de relatie met je overleden partner altijd een onderdeel van jou zal zijn. Geef het een plek in je hart. Praat erover, hang een mooie foto op, hij of zij mag er elke dag zijn. Sluit de relatie niet af, veel gezonder is het, de overleden persoon op een positieve manier ‘mee te nemen’ in het verdere leven. Hij of zij kan nog aanwezig zijn in gezamenlijke doelen die je voortaan alleen nastreeft.

Op deze manier zorg je ervoor dat je niet alle potentiële partners vergelijkt met je overleden partner. Je gaat niet op zoek naar een vervanging, maar maakt ruimte voor een hele nieuwe partner. Iemand die op een andere manier goed bij je past. En praat over deze nieuwe liefde met je familie en vrienden. Schaam je niet voor je verliefdheid, maar geniet er van en laat anderen weten dat het voor jou een positieve wending is. Hopelijk en waarschijnlijk gunt je omgeving je dit nieuwe geluk ten volle.

Rouwen om een geliefde die nog leeft...

Volgens de methode van psychiater psychiater Elisabeth Kübler-Ross doorloop je daarbij 5 fasen, die allen van belang zijn voor een goede verwerking.

Ontkenning
Wanneer iemand het bericht krijgt dat de partner de relatie wil beëindigen, dan is ontkenning een natuurlijke zelfbescherming. We kunnen de werkelijkheid niet aan en denken dat het wel los zal lopen of dat de ander in de war is. Moeilijke gesprekken kunnen worden vermeden om zo gedoseerd de realiteit en het verdriet te laten binnenkomen. Dan gaan we op zoek naar de oorzaak, waarheid en eventuele schuldigen.

Boosheid
Na de ontkenning ontstaan er gevoelens van woede, jaloezie, ergernis en wraak. Dit kan samen gaan met schreeuwen, huilen en ruzies. De boosheid kan zich richten op de omgeving of op de "schuldige." Wraakgedachtes liggen hier op de loer...

Onderhandelen en vechten
Als ontkenning en boosheid niet helpen, dan kan vechten voor de ander ontstaan om zo de relatie te behouden. Er worden uitspraken gedaan die in de kern raken, zoals: "Ik ga nu echt veranderen" of "dat kunnen we de kinderen niet aan doen." Alles is gericht op hoop om de relatie te herstellen. In deze fase zitten stellen vaak in de dynamiek van loslaten en vasthouden. Stalken kan in deze fase ook voorkomen.

Depressie
Als ontkenning, boosheid en onderhandelen niets hebben opgeleverd om de relatie te herstellen, dan komt vaak de harde werkelijkheid binnen. Gevoelens van spijt, verdriet en onzekerheid spelen nu een grote rol. De persoon kan zich terug gaan trekken en blijft in het verdriet en voelt zich machteloos. In deze fase is het innemen van drank, drugs of medicatie een groot risico. Alles om het gevoel te verdoven. Dit werkt echter averechts voor de volgende fase, acceptatie en aanvaarding.

Acceptatie
De relatiebreuk of scheiding is een feit en het vasthouden hiervan ligt in het verleden. De hoop is vervlogen en het verdriet van het verlies van de geliefde is de nieuwe realiteit. Een fase van loslaten en richten op de toekomst ontstaat. Stap voor stap krijg je weer energie en het einde van het rouwproces nadert. Er is eventueel ruimte voor nieuwe contacten.

Dagboek.
Tijdens een rouwperiode kan het waardevol zijn om een dagboek bij te houden. Natuurlijk hoef je er niet iedere dag in te schrijven, maar op de momenten waarop je het voor jezelf belangrijk vindt om erbij stil te staan.

Later kun je het terug lezen en dan kan het je verbazen hoever je al uit het dal (op)geklommen bent en dat kan perspektief bieden op de momenten waarop je denkt; ''ik kom echt niet verder momenteel"
Dan lees je hoe sterk je bent dat je dat bereikt hebt.

De fasen van rouw

Je geliefde verliezen, een toekomstdroom die vervliegt gaat vaak gepaard in meerdere fasen. Het is behulpzaam om je hiervan bewust te zijn.

De fasen, die voor het eerst beschreven zijn door Elizabeth Kübler-Ross, verlopen niet lineair. Sommige mensen slaan fasen over. Anderen blijven lang in één fase hangen of hernemen een eerdere fase. Ook verlieservaringen uit het verleden bepalen mee hoe iemand vandaag omgaat met rouw.

De fasen zijn:

Ontkenning: “Dit gebeurt niet bij mij.”

Ontkenning is een bewuste of onbewuste weigering om de realiteit onder ogen te zien. Het is een natuurlijke vorm van zelfbescherming. Het helpt om zelf te bepalen in welk tempo het verdriet wordt toegelaten. We laten niet meer binnen dan we aankunnen. Sommige mensen blijven echter opgesloten in deze fase.

Woede: “Waarom met mij?”

Als de waarheid tot iemand is doorgedrongen ontstaat er vaak boosheid. In deze periode is de rouwende meestal moeilijk te benaderen. Onder de woede ligt de pijn.

Marchanderen: ”Ik beloof een betere persoon te worden als...”

In deze fase probeert men te onderhandelen. Men belooft het één te doen als er iets anders tegenover staat. Men denkt bijvoorbeeld "Als ik vanaf nu heel aardig ben voor iedereen, dan kan ik vast mijn kinderen nog wel zien opgroeien". Veelal is de hoop (op herstel) een grote drijfveer.

Verdriet en depressie: ”Ik geef het op.”

Wanneer men de realiteit begint te accepteren komen gevoelens van verdriet, spijt, angst en onzekerheid naar boven. Vaak dienen ook verliezen uit het verleden zich weer aan. De rouwende is bijna niet meer te bereiken. Men kan behoefte hebben aan het steeds weer uiten van het verdriet. Op de bodem van het verdriet ligt vaak woede. Onderdrukte woede is vaak de oorzaak van een depressie.

Aanvaarding: “Ik ga verder met mijn leven.”

Als iemand voldoende tijd en vaak ook enige hulp heeft gehad om door de genoemde fasen te gaan begint men de realiteit te accepteren. Er komt berusting en men kan onthechten, loslaten. Loslaten is niet hetzelfde als vergeten. Het is het verlies een plaats geven in het leven en verder gaan.

Rouwen kent verschillende fases, deze zijn mooi omschreven door Elisabeth Kubler-Ross;

1- Shock
2- Marchanderen
3- Boos
4-Diep verdriet
5- Acceptatie

Ze verlopen niet altijd mooi in deze volgorde, maar vaak door elkaar heen.

Rouw door verlies van werk

Hij had een uitdagende en mooie baan, zette zich 200% in en boekte goede resultaten. En zoals in veel organisaties verloor hij, na zich vele jaren te hebben ingezet, zijn baan door een reorganisatie. Hij voelde zich zo thuis in zijn werk en daarom was het verdriet en de rouw des te groter.

Tips:

1. Geef ruimte voor en tijd aan je verdriet. Verdriet mag er zijn.

2. Gedwongen afscheid van werk is een rouwproces. Laat dit rouwproces ook toe.

3. Maak je plan. Kijk niet met wrok om maar breng je ervaring en talenten in kaart voor de toekomst.

4. Maak een concreet plan. Wat wil ik? Welke organisatie past bij mij? Wat is mijn volgende stap en hoe geef ik dat vorm?

5. Het verleden kan je niet veranderen maar je kan je verleden op een positieve manier wel verweven in je toekomst.

Rouwverwerking door het verlies van een collega in werk

Bij rouwverwerking denken we vrij snel aan verlies van een partner door een echtscheiding of verlies van een partner of ouder of kind door de dood. Mijn tip gaat over rouwverwerking door het verlies van een directe collega.

1. Maak als team of als organisatie een 'boek' op een centrale plek waarin je allemaal jouw persoonlijk verhaal schrijft aan jouw collega die overleden is en aan de nabestaanden.

2. Betrek de directe familie van jouw collega er bij. Vertel wat je van plan bent en overhandig dat boek op enig moment aan de partner of aan de kinderen van jouw collega. Goud waard!

3. Bespreek met de directe familie of iemand van de collega's iets mag zeggen tijdens de uitvaart.

4. Werkgever; gun en geef collega's de ruimte en de tijd om de uitvaart mee te mogen maken en hun verdriet te delen met elkaar. Mooi voorbeeld van goed werkgeverschap!

Soms heb je niet door dat je partner rouwt. Wat voor de een alleen maar een kleine verandering is, kan voor de ander al verlies zijn. En dan spelen emoties en aanpassen aan de nieuwe situatie altijd een rol.

Oordeel daarom nooit over hoe je partner reageert op verandering, maar reageer met begrip en geduld. Geef geen advies, maar vraag naar emoties, erken eenvoudig wat de ander voelt, ervaart.

Vaak hoor ik in mijn sessie's dat echtparen niet meer met elkaar kunnen verbinden.

Praat met elkaar wat je zo raakt van de ander en waar je je kwetsbaar voelt.

Probeer echt te luisteren naar elkaar zonder dat je gelijk gaat oordelen. Mijn tip is blijf met elkaar praten hoe moeilijk het soms ook is.

Tim Overdiek beschrijft in zijn boek 'Tranen van liefde' het rouwproces na het plotselinge overlijden van zijn vrouw, moeder van hun twee jonge kinderen.

 

Hij beschrijft de doffe pijn van de eerste momenten, het continue vallen en opstaan, de wanhoop die hem en zijn zoons vaak onverwacht overvalt.

 

Maar het boek kent ook vrolijke momenten, bijvoorbeeld als ze herinneringen ophalen aan hun vrouw en moeder. Een aanrader!

Niemand rouwt op dezelfde manier. Soms kunnen partners elkaar niet meer vinden tijdens een rouwproces omdat de manieren van rouwen te ver uit elkaar liggen.

Probeer elkaar te begrijpen. Durf je kwetsbaar op te stellen naar elkaar. Vertel hoe het voor jou is en sta open voor hoe het voor de ander is. Probeer elkaar te vinden zonder over grenzen te gaan.

Een hulpmiddel om elkaar beter te begrijpen kan zijn het tekenen van een verlieslijn. Neem een vel papier en teken hierop ieder een lijn met pieken en dalen over hoe voor jou het proces verloopt. Soms voel je je beter, soms slechter, soms zit je in de doe modus en soms in de passieve modus.

Sterkte!

Denk niet dat 'het' overgaat. Dit zou misschien niet eens moeten... rouwen is een werkwoord waar je in het begin veel van ervaart, het knagen, het verdriet, het verlangen. Dan langzaam zachter wordt in de wetenschap dat het leven doorgaat en opgepakt moet worden.

 

Het wordt nog zachter met de tijd om opeens weer op te vlammen. Het is een vorm van gedenken.

‘Verslaafd aan liefde’ werd geschreven door Jan Geurts.

Hij legt daarin uit dat we vaak signalen van de ander verkeerd uitleggen en ten nadele van onszelf of de relatie uitleggen

De moeite waard om te lezen.

Rouwen is hard werken. Emoties zijn vermoeiend. Laat dat je wat je voelt er zijn en deel het met anderen.

Rouwen om je relatie

Als je je relatie verliest dan kan dit een enorm diep rouwproces op gang brengen. Of dit nu door een scheiding komt of door een overlijden, in beide gevallen heb je te maken met een rouwproces wat bestaat uit verschillende stadia en verwerkingsfasen.

Het is goed om te beseffen dat gevoelens van verdriet, angst, boosheid, lamgeslagen zijn, ontkenning, woede daar allemaal bij kunnen horen.

Praat er over zodat je niet in een depressie belandt. Vraag hulp als je er niet meer zelf uit kan komen.

Luister naar de ander zijn emoties.

Helaas kan ik het verhaal niet meer terug vinden, maar in mijn hoofd blijft het me bij. In een spiritueel verhaal las ik het advies om het grootste geluk te beleven en de grootste pijn te overleven eenzelfde mantra nodig is: "Ook dit gaat voorbij."

Ik vind dit een mooie zin. Deze zin heeft mij veel gebracht. Daarom deel ik deze zin.

Heb je van dichtbij een overlijden meegemaakt en merk je dat dit invloed heeft op je relatie? Dat is niet raar, het gebeurt heel vaak.

Mensen verschillen in de manier waarop ze omgaan met moeilijke situaties in hun leven. Een overlijden van een naaste is een zeer ingrijpende gebeurtenis.

Het kan goed zijn dat je partner en jij daarop anders reageren. Je kan dan het gevoel hebben geen steun te hebben aan elkaar en je kunt kritisch zijn over de reactie van de ander.

Probeer te accepteren dat mensen verschillend rouwen en geef elkaar hier de ruimte voor.

Liefdesfilosoof Jan Drost heeft pas een nieuw boek geschreven: als de liefde voorbij is.
Het is een persoonlijk en universeel verhaal over liefde. afscheid nemen en opnieuw beginnen.

Een echte aanrader voor mensen in de rouw na een verbroken relatie.